De bouw is bijzonder zwaar getroffen door de coronacrisis. De activiteiten in de sector zullen in 2020 met 10% dalen en dan nog enkel op voorwaarde dat de tweede jaarhelft opnieuw beter verloopt. Als er niets verandert, laten de gevolgen zich raden: een pak faillissementen en bijhorend banenverlies. In een debat laat STERCK vier bedrijfsleiders aan het woord over hoe zij de toekomst tegemoetzien.
STERCK. Hoe hebben jullie de coronacrisis tot nu toe ervaren?
Bob Van Poppel: “De eerste weken heerste grote onduidelijkheid over de gevolgen van corona. Tijdens de crisis lagen de werkzaamheden bij ons vrijwel helemaal stil, op twee kleinere werven na. We werken met een groot contingent arbeiders en het was zeer moeilijk hen te motiveren om verder te werken, onder meer het garanderen van 1,5 meter afstand was niet evident. Op het moment dat we zeker wisten onder welke voorwaarden we verder konden werken, zijn we eind april, begin mei terug opgestart. Hoewel we terug aan de slag zijn, is er op een aantal werven een verminderde activiteit omdat onderaannemers niet met een volledige equipe komen opdagen. Bovendien leidt het thuiswerk tot een soort vakantiegevoel bij sommige medewerkers. Wat betreft onze verwachtingen over 2020: wij missen voorlopig al anderhalve maand omzet, dat maken we niet meer goed. Het resultaat weegt bovendien ook op onze structuur.”
Om duidelijkheid te verschaffen over de coronacrisis, hebben wij een specialist ter zake ingeschakeld bij wie iedereen terechtkon.
Andre Dillen: “Tijdens afgelopen periode konden wij in principe wel verder werken op onze werven, er was ook een grote bereidheid om door te gaan. We hebben uiteindelijk slechts anderhalve week stilgelegen om ons helemaal voor te bereiden in functie van de gevraagde maatregelen. Op een aantal werven – onder meer in woonzorgcentra – konden we niet verder omwille van de veiligheid van de bewoners. Tot op dit moment hebben we de werken in de woonzorgcentra nog niet hervat. We lijden zeker een fors omzetverlies omdat diverse werven niet terug opgestart worden. We merken dat heel wat ziekenhuizen en woonzorgcentra in financiële problemen komen.”
Etienne Roos
NV Ambaro
“Familiebedrijf Ambaro uit Lichtaart, opgericht in 1968, is een bloeiende onderneming in de markt van infrastructuurwerkzaamheden. Met een 30-tal medewerkers bieden we oplossingen voor elke opdracht, van lokale wegenis- en rioleringswerken tot de volledige heraanleg van dorpskernen en omgevingswerken rond private ontwikkelingsprojecten.”
Brent De Keyser: “De coronacrisis heeft bij ons minder gevolgen gehad omdat wij nog één groot project verder konden afwerken. Mijn vader en ikzelf zijn mee op de werf gaan werken en hebben onze administratieve taken even on hold gezet. Ook door de goodwill van onze personeelsleden bleven we operationeel. Op één werf na - waar wij gedwongen waren om te stoppen vanuit de hoofdaannemer - zijn we steeds actief gebleven. We hebben ook het geluk dat we vooral met grote panelen werken waardoor we de anderhalve meter afstand kunnen garanderen.”
Etienne Roos: “De aankondiging van de lockdown zorgde in eerste instantie toch voor heel wat ongerustheid bij onze werknemers, aangewakkerd door vaak onbetrouwbare berichten op sociale media. Om duidelijkheid te verschaffen, hebben wij een specialist ter zake ingeschakeld waarbij iedereen zijn vragen en bekommernissen naar voren kon brengen. Sindsdien zijn we terug volledig aan de slag, in onze branche is het ook makkelijker om de regels rond social distancing te handhaven.”
Marges onder druk
STERCK. In hoeverre zal corona een effect hebben op nieuwe bouwprojecten en investeringen?
Etienne Roos: “Als de bouw stilvalt, dan valt de ganse economie om. De Confederatie Bouw zet zich dan ook in voor een relanceplan. Eén van de voorstellen is een tijdelijke daling van de btw op nieuwbouw van 21% naar 6% op de eerste 60.000 euro bij de bouw of aankoop van een nieuwbouw voor eigen gebruik of als investering, en met een maximumoppervlakte van 190 m2 voor een huis en 100 m2 voor een appartement. We zijn benieuwd of deze voorstellen ingang zullen vinden.”
Wij zijn met BIM gestart in onze eigen projectontwikkelingstak. Zo konden we snel leren.
Andre Dillen: “Het probleem is ook dat we momenteel niet over een slagvaardige regering beschikken die effectief maatregelen kan nemen. Mijn grootste vrees is dat het overheidstekort alleen maar verder zal oplopen. Op een bepaald moment zal toch iemand de facturen moeten betalen. Hoewel de economie vlot draaide tot aan het begin van de coronacrisis, zitten we al jaren met een knellend probleem: de marges zijn nagenoeg volledig verdwenen. Dat zorgt voor een rem op ondernemen, zonder marges kan geen enkel bouwbedrijf overleven.”
Bob Van Poppel
Bouwbedrijf Van Poppel
“Al 7 generaties lang is Van Poppel uit Mechelen actief in de bouwsector. We zijn van meerdere markten thuis: als aannemer, projectontwikkelaar en interieurbouwer. Onze werknemers zijn de spil van het bedrijf. We zetten extra in op opleidingen, een goede werksfeer en zorgen ervoor dat de juiste persoon op de juiste plek terechtkomt.”
Brent De Keyser: “Dat klopt, als onderaannemer merken we dat de marges steeds verder krimpen. Vandaar dat wij onze focus proberen te verleggen naar de industriebouw waar we als hoofdaannemer kunnen fungeren. Door zelf mee te werken op de werven, verlichten we bovendien de loonlasten.”
Etienne Roos: “Ook bij ons staan de marges enorm onder druk, dat is zeker geen gezond klimaat. Bovendien stellen we vast dat de zeer grote aannemingsbedrijven - klasse 8 - in onze vijver vissen. Ze trachten een deel van de koek binnen te halen, ook al moeten ze onder de prijs werken. Het enige wat zij wensen, is omzet.”
Andre Dillen: “Dat baart mij eveneens grote zorgen: hebben wij als kleinere familiebedrijven nog een toekomst, of worden we opgeslokt door grotere groepen?”
Opportuniteiten van digitalisatie
STERCK. Op welke manieren zet uw onderneming in op de digitalisering van de bouwprocessen?
Bob Van Poppel: “Digitalisatie heeft bij ons voor een groot deel te maken met het ERP-pakket waarmee we ondertussen al vijftien jaar werken. Toch zijn we ervan overtuigd dat we nog meer uit het pakket kunnen halen, niet alle onderdelen en verbindingen worden maximaal benut.”
Omdat de marges voor onderaannemers verder krimpen, willen we ons meer profileren als hoofdaannemer voor de industriebouw.
Andre Dillen: “Wij zijn wellicht een atypisch bedrijf want wij hebben zelf, 30 jaar geleden, een eigen ERP-pakket ontwikkeld. Op dat moment was er eigenlijk nog niks op de markt. Dit pakket draait alleen bij ons en is dus niet gecommercialiseerd. Ons ERP-pakket doet eigenlijk alles en verbindt de gegevens van de boekhouding, aanbesteding, prijsaanvragen, bestellingen, werfvoorbereiding tot en met de werfopvolging, alle briefwisselingen en e-mails, vorderingsstaten enzovoorts. Het pakket levert ons heel wat inzichten maar niettemin zijn we permanent bezig om verfijningen aan te brengen. Af en toe kopen we nog aparte pakketten die wij implementeren op ons systeem.”
STERCK. Speelt BIM een belangrijke rol bij jullie bouwactiviteiten?
Andre Dillen: “BIM is voor ons zeker niet onbekend, maar niet altijd toepasbaar. We werkten onlangs mee aan ziekenhuisproject waar alle partijen zich verbonden aan BIM, de grote aannemers beschikten er allemaal over BIM-ingenieurs. Op die manier konden de voordelen van BIM maximaal benut worden. Vooral voor nieuwbouw liggen er opportuniteiten en efficiëntievoordelen, maar dan moeten alle partijen zich wel engageren in het BIM-verhaal. Wat betreft renovatieprojecten biedt BIM geen voordelen.”
Brent De Keyser
De Keyser Construct
“Familiebedrijf De Keyser Construct uit Rijkevorsel is al meer dan 20 jaar partner van industriebouwers, projectontwikkelaars en architecten voor het plaatsen van gevel- en dakbekleding bij nieuwbouw en renovatie in Vlaanderen en Nederland. In de komende jaren willen wij ons nog verder profileren in de industriebouw. Kwaliteit en een flexibele service zijn ons handelsmerk.”
Bob Van Poppel: “Wij zijn met BIM gestart in onze eigen projectontwikkelingstak. Op die manier deden wij ervaring op en konden we klanten renders en 3D-modellen laten zien. We leerden op die manier snel uit onze fouten.”
Brent De Keyser: “Het BIM-verhaal leeft toch vooral bij grotere aannemers, voor een klein familiebedrijf als het onze is het niet evident om op elke werf met BIM aan de slag te zijn. Wij hebben vorig jaar als onderaannemer meegewerkt in een schoolproject waarbij we heel veel ondersteuning kregen van de hoofdaannemer. Op die manier fungeren zij als trekkers in het BIM-verhaal. Wij volgen ondertussen wel de nodige opleidingen om het tekenwerk onder de knie te krijgen. Het complete BIM-verhaal is voor ons lastig op het vlak van financiering omdat het de aankoop van verschillende pakketten vereist.”
Bob Van Poppel: “Alle deelnemers aan BIM moeten aan hetzelfde zeel trekken. Ik heb al discussies gehad met architecten die hun BIM-aandeel niet willen vrijgeven omdat er fouten in zouden kunnen staan. Op die manier komen we natuurlijk niet vooruit.”
De marges zijn nagenoeg volledig verdwenen. Dat is een structureel probleem.
Etienne Roos: “Wat betreft digitalisatie behoren we zeker tot de koplopers. Wij hebben eveneens destijds in de jaren 80 een eigen ERP-pakket ontwikkeld op een Apple 2, we kregen er nog gratis een programmeur bij. In de afgelopen jaren vond er soms een update plaats omdat de schrijftaal niet meer ondersteund werd. Alle administratieve handelingen gebeuren digitaal, we hoeven zelfs onze stock niet meer te tellen. Omdat wij in een ambachtelijk vak opereren, bestaat wel het gevaar dat we teveel gaan digitaliseren. Niet al onze medewerkers zijn mee in het digitalisatieverhaal, je hoeft met andere woorden niet altijd een pionier te zijn.”
Werfleiders en calculators gezocht
STERCK. Door de coronacrisis moeten sommige bedrijven afscheid nemen van medewerkers, niettemin blijft de jacht op talent voortduren. Welke profielen zijn momenteel moeilijk te vinden?
Bob Van Poppel: “Momenteel hebben we één vacature lopen. Dit kan echter snel evolueren wanneer we een groot project binnenhalen.”
Etienne Roos: “Werfleiders en calculators zijn momenteel gegeerde profielen met zeer specifieke competenties. Calculators moeten administratief onderlegd zijn en zich willen vastbijten in droge materie, het is bovendien een zeer stresserende job. Werfleiders moeten dan weer van vele markten thuis zijn, de druk op hun schouders is vaak groot.”
Brent De Keyser: “We zijn continu op zoek naar jonge talenten voor onze werven. Ik merk wel dat jongeren eerder kiezen voor grote, gevestigde bedrijven waar ze kunnen genieten van bepaalde voordelen.”
Andre Dillen
Dillen Bouwteam
“Dillen Bouwteam uit Balen bestaat uit twee pijlers: bouw en interieur. We zijn een renovatiespecialist voor alle grote en kleine projecten, van particuliere interieurwerken en nieuwbouw tot totaalprojecten voor b2b. We zijn actief in diverse openbare sectoren en realiseren vaak ‘speciale’ projecten zoals het aquarium en het bonobogebouw in de Antwerpse Zoo.”
Andre Dillen: “De nieuwe generatie is zeer bedreven in het digitalisatieverhaal maar het ontbreekt hen wel aan overzicht. Jongeren zien een deel van een project maar ze hebben geen zicht over het geheel, ze kijken te vaak enkel naar de korte termijn.”
Etienne Roos: “Een idee is om mogelijk de leeftijd van de leerplicht te verlagen. Heel wat jongeren hebben het gevoel dat ze te lang op de schoolbanken zitten en gaan daarna met een zekere tegenzin aan de slag in het bedrijfsleven. Soms ontbreekt het hen aan motivatie.”
Bob Van Poppel: “Bouwbedrijven moeten nog meer tonen dat werken in de sector aantrekkelijk is voor jongeren. Een omgeving met uitstraling kan doorslaggevend zijn voor de keuze van de kandidaten voor een werkgever.”