Na de sluiting van Ford Genk heeft het SALK-plan in onze provincie gezorgd voor een nieuw economisch elan. Confederatie Bouw Limburg (CBL) was via het ondernemersplatform één van de trekkers van het SALK. Tal van bouwbedrijven zijn beginnen werken met BIM, Lean, Universal Design, bouwteams, … Maar hoe moet het nu verder na SALK? “Er komen grote uitdagingen op ons af, maar die bieden ook nieuwe mogelijkheden”, zegt Chris Slaets, gedelegeerd bestuurder van Confederatie Bouw Limburg.
Competenties afstemmen op nieuwe technologie
Chris Slaets: “De digitalisering en automatisering zullen verder evolueren op de ingeslagen weg. Opdrachten zullen nog efficiënter, accurater en goedkoper uitgevoerd kunnen worden. Nieuwe evoluties in ICT, robottechnologie, artificiële intelligentie, Internet of Things (IoT) en Big Data spelen daarbij een centrale rol. Dat zal echter de competenties die nodig zijn bij onze werknemers danig beïnvloeden. Er zal meer flexibiliteit gevraagd worden. Het onderwijs speelt daar al gedeeltelijk op in met bijvoorbeeld de STEM-richting: Science, Technology, Engineering en Mathematics. Maar dat is zeker niet heiligmakend.
Kijk maar naar de arbeidsmarkt. De VDAB telt vandaag binnen de Limburgse bouw het dubbel van het aantal vacatures van vorige jaar, terwijl er maar de helft van het aantal werkzoekenden zijn. Begin dit jaar waren er 350 officieel gepubliceerde vacatures in de bouw in Limburg en dat is nog een onderschatting, want de helft van het aantal vacatures wordt niet gepubliceerd en op andere manieren ingevuld. Er komt dus een immense druk op die functies.”
Nieuwe knelpuntberoepen
Chris Slaets: “Men spreekt over knelpuntberoepen en daartoe hoort bijna de hele range van beroepen in de bouw. Maar we zien nu ook een hele reeks beroepen ontstaan waar de VDAB zelfs nog geen naam voor heeft. Neem nu bijvoorbeeld ‘asbestverwijderaar’. Hiervoor bestaat geen opleiding en het is nog geen knelpuntberoep, want het beroep bestaat niet eens. Niemand zoekt zo’n job, terwijl er tal van vacatures voor deze functie zijn. Met de functie van isoleerder, iemand die isolatietechnieken toepast, is dat juist hetzelfde. We moeten een stuk voordenken welke nieuwe beroepen er op ons afkomen en hoe we daarop kunnen anticiperen. Hoe kunnen we nieuwe knelpunten gaan voorkomen? En dan spreken we nog maar enkel over de vrij klassieke beroepen waar geen zware diploma’s voor nodig zijn. Met een beetje motivatie krijg je die job aangeleerd aan werkzoekenden. Voor meer technische beroepen is de situatie nog veel acuter. Profielen zoals werkvoorbereider, calculator, werfleider, … zijn vandaag echt al witte raven.
We moeten de jongeren terug warm krijgen voor die technische beroepen. Iedereen zoekt een opleiding op de hogeschool of universiteit, maar je gaat altijd een aantal mensen nodig hebben die met hun handen willen werken en daar de gave voor hebben. Ik ben ervan overtuigd dat binnen tien tot vijftien jaar een goede technieker een veel hogere verloning zal krijgen dan sommige mensen die veel zwaardere studies gedaan hebben.”
In de Limburgse bouw is het aantal vacatures verdubbeld en het aantal werkzoekenden gehalveerd.
Technologische mindswitch nodig
Chris Slaets: “Robotisering, IoT en Big Data helpen nu al om efficiënter en sneller te kunnen werken. Maar hoe gaan onze mensen daarmee omspringen en hoe kunnen we die technologieën omzetten naar onze processen en ze effectief in de markt zetten? Daarvoor is een change of mind nodig. Vroeger werd een plan uitgetekend en geprint op papier. Nu is er BIM, een digitaal model dat alle fysieke en functionele kenmerken van een gebouw bevat en waarin alle partijen samenwerken. Het wordt al voor de grote projecten gebruikt, maar gaat binnen enkele jaren de standaard zijn als bijvoorbeeld de Vlaamse overheid dat als norm gaat stellen. We moeten in die richting durven verder denken. Hoe kan je bijvoorbeeld drone-technologie voor opmetingen gaan combineren met zo’n BIM-model?
We zien vandaag architecten, studiebureaus en aannemers in een bouwteam samenwerken via BIM. Steeds vaker wijzen ze daarin al effectief toe welke producten ze in de bouwfase gaan gebruiken. Die producten krijgen een codering mee. Producenten en toeleveranciers die nog niet in dergelijke modellen werken, vallen zo voor een stuk uit de boot. Ze moeten dus ook de shift maken en hun catalogus gaan herdefiniëren en omzetten naar BIM. Anders worden ze niet meer meegenomen in de voorschrijffase en komen ze al zeker niet meer aan bod in de uitvoeringsfase. Toeleveranciers en onderaannemers die zelf nog niet in BIM werken, zullen met viewers moeten leren kijken in het BIM-model om bijvoorbeeld te weten wat men precies met een bepaalde tekening bedoelt.
Tegelijk moet men op nationaal vlak tot gemeenschappelijke protocollen komen zodat iedereen binnen het model met elkaar kan communiceren. Daarvoor worden binnen de Belgische bouwsector op nationaal niveau initiatieven genomen.”
Bouw groeit sneller dan economie
Chris Slaets: “De algemene economische vooruitzichten wijzen erop dat de economische groei in België naar verwachting nog steeds zwak zal zijn, maar toch werkgelegenheid en investeringen zal genereren. De Belgische bouwsector kan tegen 2020 een vrij krachtige groei van ongeveer 3% per jaar verwachten. Die zal waarschijnlijk hoger liggen dan de algemene economische groei. De voorspellingen verwachten dat de bouw vooral in enkele deelsectoren vooruitgang zal boeken. De grote werven zoals Oosterweel en de sluis in Terneuzen die starten zullen de terugval bij de gemeentelijke werken ruimschoots compenseren. De hoogste groei wordt dan ook verwacht bij de burgerlijke bouwkunde (wegen- en bruggenbouw). Omgekeerd is het de residentiële sector die waarschijnlijk de minste vooruitgang zal boeken. De groei zal wellicht ook ongelijk verdeeld zijn over de volgende drie jaar.
Vandaag zien we in de cijfers vooral het zogenaamde ‘EPB-effect 2018’. Het gaat om een tijdelijke stijging van de Vlaamse vraag naar bouwopdrachten door de aanscherping van de energienormen. Ook de ongeveer 400 miljoen investeringen in openbare gebouwen waartoe in de zomer van 2017 werd beslist, zouden de activiteit in 2018 sterk moeten ondersteunen (+3,7%). De achteruitgang bij gemeentelijke werken en nieuwbouwwoningen zorgen in 2019 allicht voor een groeivertraging.”
Onduidelijkheid over BRV
Chris Slaets: “Er zijn al ettelijke boeken geschreven over het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) en iedereen heeft de mond vol van de betonstop. Maar het BRV is nog altijd niet goedgekeurd. Dat creëert heel wat onrust, bedrijven plannen immers op lange termijn. We willen in Vlaanderen opnieuw heiliger zijn dan de paus. De EU heeft ons tot 2050 gegeven om bepaalde klimaatdoelstellingen te halen. In Vlaanderen willen we echter al klaar zijn tegen 2040. Waarom moeten we sneller gaan dan de rest van Europa? Er is eerst een grondige studie nodig over de impact van het BRV op de sector en het totale vraagstuk van ruimtebeslag in Vlaanderen.
Voor het BRV is men trouwens vertrokken vanuit de verkeerde visie. Het is gebaseerd op een studie van het Vito begin jaren ’90. De insteek van die studie was fundamenteel onjuist. Men zegt daarin dat het ruimtebeslag in Vlaanderen moet verminderen omdat er nog te weinig groen voor handen is. Een wei waar koeien instaan wordt als groen beschouwd. Een wei waar paarden instaan is echter geen groen. Ga maar eens in Limburg rondkijken in hoeverre dat steek houdt. Vandaag zegt de Vlaamse regering dat ze die studie uit het plan gehaald hebben. Maar elke nieuwe studie grijpt wel terug naar die studie van het Vito. Je vertrekt zo vanuit een verkeerde visie en maakt een bepaalde conclusie die nefast is voor het ruimtebeslag in Vlaanderen. Maar je hebt die ruimte net broodnodig, want de bevolking blijft toenemen. Sommige Limburgse gemeentes zoals Beringen, Bree en Hasselt kennen tegen 2030 een immense bevolkingsaangroei.
Volgens ons kan je trouwens geen juiste visie over BRV vormen als je niet eerst spreekt over een mobiliteitsplan. Vandaag is er vanuit de Vlaamse overheid op dat vlak nog geen enkele visie gekomen. Die zaken moeten hand in hand gaan.”
Rol van bouwmeester
Chris Slaets: “Terwijl het BRV nog niet goedgekeurd is, lanceert men vanuit de Vlaamse overheid al een nieuw soort beleid met de bouwmeesterscan. Die scan geeft weer hoe je volgens de bouwmeester in je gemeente in de toekomst moet omspringen met ruimte. Ze is inmiddels al door 60 gemeentes aangevraagd, maar is niet gebaseerd op enige juridische basis! De bouwmeester is een adviserende functie, maar zijn advies wordt intussen wel door ambtenaren aangenomen alsof het wet is. Dat zorgt voor dualiteit en onduidelijkheid.
Het omgevingsbeleid ressorteert onder minister Schauvliege terwijl minister-president Bourgeois bevoegd is voor de Bouwmeesterscan. Ook dat zorgt voor verwarring. Bij de aanstelling van stedelijke bouwmeesters zien we een gelijkaardige verwarring ontstaan. Naast de geijkte planningsprocedures en vergunningscriteria die in het kader van het omgevingsbeleid gelden, komen er dan nog eens de tussenkomsten en kwaliteitskaders van de bouwmeesters. Dat dreigt de goedkeuring van projecten alleen maar ondoorzichtiger en complexer te maken en de behandeling van projectaanvragen nogmaals te verlengen.”
Een visie op het ruimtebeslag in Vlaanderen is onmogelijk zonder een visie op mobiliteit.