Schoon gemaakt

“De schoonmaaksector in België evolueert in sneltempo. Steeds meer bedrijven kiezen voor outsourcing van hun schoonmaakactiviteiten. Daarnaast is er een tendens naar het gebruik van milieuvriendelijke producten. Een pijnpunt blijft het aantrekken en behouden van medewerkers. Met opleidingen allerhande investeert de sector in nieuwe medewerkers,” opent Mieke Loncke, Directeur IFMA Belgium, de beroepsvereniging van Facility Managers.

Welke diensten/activiteiten vallen onder schoonmaak?

Mieke Loncke: “We spreken over een zeer breed veld van activiteiten: schoonmaak van kantoren, industriële schoonmaak, healthcare cleaning, ruitenwas, leveren en aanvullen van sanitaire benodigdheden, ... Voorts is er nog specialistische schoonmaak waaronder ongediertebestrijding, afvalverwijdering, carwash, schoorsteenvegen. In de hotelsector spreekt men eerder over ‘housekeeping’ omdat kamermeisjes naast schoonmaak ook instaan voor linnenbeheer en andere gecombineerde diensten.” 

Hoe worden contracten in de schoonmaaksector onderhandeld?

Loncke: “In de privésector bestaan er geen standaardprocedures, de onderhandelingen verlopen veelal via de aankoopdienst. Bij overheden komen contracten tot stand via aanbestedingen, offertevragen met of zonder onderhandelingen, … Dat is afhankelijk van het voorziene budget. Europa keurde enkele jaren geleden voor raamovereenkomsten de mogelijkheid goed om te gunnen voor een vaste periode (bijvoorbeeld 3 jaar), daarna verlengbaar met variabele opties.”

Kwaliteits-meetsystemen

Welke kwaliteitsmeetsystemen worden gebruikt in de schoonmaaksector?

Loncke: “Er bestaan twee kwaliteitsmeetsystemen: VSR en DKS. Het meest gebruikte en enige genormeerde systeem is VSR (Vereniging voor de Schoonmaak Research). VSR mag enkel uitgevoerd worden door erkende controleurs en inspecteurs. Via VSR kan de schoonmaak, op basis van het schoonmaakprogramma, onafhankelijk en objectief gecontroleerd worden door een steekproef van ruimtes (bureau, sanitair, verkeer, …). Op basis daarvan wordt een ‘voldoende’ of ‘onvoldoende’ toegekend aan de geïnspecteerde gebouwen. DKS-controles worden uitgevoerd op persoonsniveau. Ze worden vaak door klanten en schoonmaakbedrijven gebruikt om hun medewerkers op te volgen. In feite is DKS meer een coachingtool dan een contractcontrole omdat de ruimtes bij DKS zelf gekozen mogen worden. De steekproef is dan ook niet zo neutraal als bij VSR. Ondernemingen kunnen zich best laten bijstaan door adviesbedrijven die neutraal en objectief begeleiden, waarnemen en controleren of het schoonmaakcontract optimaal wordt nageleefd.”

Trend naar outsourcing 

Is er vanuit bedrijven/organisaties een verdere tendens naar outsourcing van de schoonmaakactiviteiten?

Loncke: “De kantorenmarkt is al grotendeels uitbesteed, maar we zien dat ook de traditioneel geïnsourcete markt meer en meer opschuift naar outsourcing. Dit proces verloopt wel zeer geleidelijk. Bedrijven die vandaag nog geen schoonmaak uitbesteden doen dat meestal ook niet voor andere services, vaak is een gebrek aan vertrouwen hier het probleem. Vooral in ziekenhuizen is er een trend om kritische diensten in eigen beheer te behouden en andere diensten uit te besteden, het zogenaamde ‘gemengd model’. Voorlopig kopen bedrijven zelf nog diensten aan zoals schoonmaak, maar er ontstaan steeds meer aankoopcentrales waarbij bedrijven zich groeperen om samen de beste prijs/kwaliteit op de markt aan te kopen.”

Welke trends spelen er bij de evolutie van schoonmaak- en onderhoudsproducten, toestellen en machines?

Loncke: “Een algemene trend is dat producten en machines alsmaar milieuvriendelijker worden. Er is zelfs een evolutie naar probiotica: positieve bacteriën gebruiken om negatieve bacteriën te doden. Steeds meer klanten leggen deze voorwaarden op in hun lastenboek.”

Robots

Is er nu al een rol weggelegd voor robots in de schoonmaaksector?

Loncke: “Schoonmaakrobots beginnen in België op te duiken, maar tot nu toe blijft het vooral bij tests/showeffecten. Een robot kan een bepaald traject volgen, maar heeft altijd toezicht of begeleiding nodig en zal dus nooit volledig het personeel kunnen vervangen. De huidige generatie robots heeft nog te veel verbeterpunten, daarom is het uitkijken naar de volgende generatie die er binnenkort aankomt. De volledige overschakeling naar machines of robots is onmogelijk en niet wenselijk, de balans mens/machine is nog steeds de ideale combinatie. Bij robots, toestellen en machines speelt de aankoop of leasekost een rol en daaraan gekoppeld de terugverdientijd in functie van het totale project.”

Welke innovaties veroveren de schoonmaaksector?

Loncke: “IMop is een innovatie bestemd voor machinale reiniging in kleine ruimtes. Het toestel heeft dezelfde schuurmogelijkheden als sommige schrobzuigmachines, maar is zeer wendbaar, kan onder een bureau en heeft een draaikop waardoor je in alle richtingen kan werken. Een andere innovatie zijn de ‘smart building concepts’ waardoor men bijvoorbeeld centraal kan zien welke toiletautomaat of dispenser leeg is. Ook sensors zijn trendy. Hiermee kunnen schoonmaakbedrijven via metingen, info en data aantonen dat bepaalde lokalen meer schoonmaak(frequentie) nodig hebben dan andere lokalen van dezelfde categorie.”

Schoonmakers tekort 

Slaagt de schoonmaaksector erin om voldoende personeel aan te trekken?

Loncke: “Hierbij spelen een aantal factoren een rol. In de grote steden is er vaak een overaanbod maar in kleinere gemeenten is er absoluut een personeelstekort. Ook de talenkennis vormt een pijnpunt. Het moeilijkste is om opgeleid personeel te vinden en/of te behouden, ook al omdat schoonmaak een zwaar beroep is. Een hoog ziekteverzuim in de schoonmaak zorgt eveneens voor de nodige problemen.”

Op welke manier werkt de schoonmaaksector aan zijn imago?

Loncke: “Eén van de initiatieven hierbij zijn de Golden Service Awards, zij bekronen opmerkelijke prestaties in de schoonmaak zoals de verkiezing van de ‘Schoonmaker van het jaar.” De bedoeling is een bijdrage te leveren aan het imago, de professionaliteit, kwaliteit en beleving om zo de schoonmaak een grotere uitstraling te geven. Het is een stimulans in het kwaliteitsbewustzijn van toeleveranciers, schoonmaakbedrijven en opdrachtgevers. Voorts hechten steeds meer schoonmaakbedrijven belang aan MVO, maatschappelijk verantwoord ondernemen. Bij MVO komt het erop aan om een balans te vinden tussen winst, milieu en medewerkers. Maatschappelijk verantwoord ondernemen kan pas slagen door samenwerking, over de grenzen van de eigen organisatie heen.” 

Wat is het belang van opleiding in de schoonmaaksector?

Loncke: “Er worden diverse opleidingen georganiseerd om medewerkers te scholen. IFMA voorziet opleidingen van een halve dag waarbij onder meer het ‘beheer van schoonmaakcontracten’ belicht wordt. Ook het ‘meten van de schoonmaakkwaliteit’ komt aan bod. Deze opleidingen zijn voornamelijk bedoeld voor facility managers. Vanuit ABSU zijn er algemene opleidingen mogelijk voor schoonmaakmedewerkers. Via de VDAB kan er door een 25u-opleiding een snelle start in de schoonmaak worden gemaakt. Daarnaast zijn er nog talloze opleidingen mogelijk via leveranciers.”