De industriële trots van Antwerpen

BASF Antwerpen draait voluit. Alle 50 productie-installaties werken op 100% van hun productiecapaciteit. “De economie trekt duidelijk aan”, zegt gedelegeerd bestuurder Wouter De Geest. “Dat hebben we in het vierde kwartaal van verleden jaar al gemerkt en die trend zet zich door.” BASF Antwerpen is vandaag de grootste industrievestiging van het land. Met een omzet van 6 miljard euro trekt het bedrijf het hele land mee. 

BASF Antwerpen heeft dit jaar opnieuw voor 160 miljoen euro aan investeringen uitgeschreven. Maar het kan nog beter. Wouter De Geest hoopt dat de regering effectief de vennootschapsbelasting verlaagt en iets doet aan de hoge energiekosten. Ook de wurgende mobiliteitsproblematiek weegt op de verdere ontwikkelingen. Zeker in en om de haven waar de activiteiten in de knoop dreigen te geraken indien de verkeersinfrastructuur niet aangepast wordt aan de groei van de ondernemingen.

BASF Antwerpen is ongetwijfeld de trots van de Sinjorenstad. De dochteronderneming van het Duitse chemiebedrijf uit Ludwigshafen is in pakweg 50 jaar uitgegroeid tot een indrukwekkend geheel. 50 productie-installaties werken in een geïntegreerde ketenaanpak met elkaar samen. De Duitsers hebben het bij voorkeur over een “Verbund”. De site aan de Scheldelaan is vandaag zo opgebouwd dat producten uit het ene bedrijf kunnen dienen als grondstoffen voor een ander bedrijf. Op die manier wordt niet alleen de logistieke impact van de fabrieken beperkt. Die circulaire economie zorgt er ook voor dat nevenproducten in de energieketen gestopt worden waar ze ­fossiele brandstoffen vervangen.

BASF creëert op die manier chemie voor een duurzame toekomst. Het gaat dan niet enkel om het uitwisselen van producten tussen de installaties. Er worden ook ingrijpende maatregelen genomen in de fabrieken zelf waarbij de productieprocessen geoptimaliseerd worden. ­Klimaat- en energierelevante maatregelen moeten een continue bijdrage aan de klimaatdoelstellingen garanderen.

Antwerpen pakt er geregeld fier mee uit dat de haven op jaarbasis minstens 20 miljard euro aan toegevoegde waarde creëert en zo’n 60.000 mensen tewerkstelt. Dan moet er zeker aan toegevoegd worden dat een groot stuk daarvan rechtstreeks aan BASF toegeschreven moet worden. Omdat de 600 hectaren aan eigen bedrijfs­terreinen ondertussen nog altijd niet volgebouwd zijn, lijken de toekomstperspectieven breed open te liggen.  

Wouter De Geest: “De strategie om een Verbund uit te bouwen tussen al onze installaties garandeert ons vandaag effectief een heel belangrijk concurrentievoordeel. Op die manier kunnen we ook verder doorgroeien. We hebben in dat opzicht onlangs onze SAP-­fabriek technologisch omgebouwd met een eigen droplet polymerisatie-techniek. Daardoor kunnen we nu zogenaamde superabsorberende luiers maken die extreem grote hoeveelheden vloeistof aankunnen. We bouwen bovendien een butadieenfabriek die ingewerkt zit in het netwerk met onze kraakinstallatie en die eind dit jaar operationeel wordt. Ondertussen worden ook grote infrastructuurwerken uitgevoerd, zoals de bouw van een enorme ammoniaktank. BASF Antwerpen is de facto altijd een open bouwwerf.” 

Volgehouden investeringen

Het lijkt alsof de schwung van de ­vroegere jaren terug is. BASF Antwerpen werd destijds in verschillende grote investeringsgolven uitgebouwd?

De Geest:  “Wij hebben het dan inderdaad over de wilde jaren zestig, zeventig en tachtig met de bouw van een enorme kraakinstallatie. Het was overigens de laatste kraakinstallatie die in heel Europa gebouwd werd. De Europese chemiemarkt is vandaag matuur geworden. Er is enorm veel neergezet en de groeimarkten zijn voor een stuk verschoven naar Azië, de Verenigde ­Staten en China. Maar ook ­Maleisië en Zuid-Amerika spelen een groeiende rol. 

Mobiliteit is in de hele brede regio een ernstig probleem aan het worden.

In Europa is de groei ­trager wat uiteraard een effect heeft op de noodzaak tot zeer grote nieuwe investeringen. We moeten het nu veel meer hebben van uitbreidingsinvesteringen en projecten die bottlenecks oplossen. 

Dat blijven echter heel belangrijke ontwikkelingen. In 2016 trok BASF zelfs 200 miljoen euro voor Antwerpen uit. Dit jaar halen we opnieuw het gemiddelde van 160 miljoen euro. Ondertussen mogen we evenmin de bijdrage vergeten van onze partners die vandaag actief zijn op ons bedrijfsterrein. Zoals de meststoffenfabrieken die destijds aan de historische basis lagen van ons bedrijf. Die eenheden werden enkele jaren geleden terug doorgeschoven naar het Russische Eurochem maar doen het vandaag uitstekend. Idem voor Ineos dat eveneens verschillende eenheden van ons heeft overgenomen.”

Het investeringsklimaat is in België toch niet zo best? Buitenlandse groepen hebben verleden jaar liefst 15% meer geïnvesteerd in Europese landen, maar 5% minder in België?

De Geest:  “Dat kan kloppen, maar dit neemt niet weg dat de bijdrage van de chemie in de totaliteit van de Belgische industriële investeringen ongemeen sterk stijgt. Ook onze buren als Exxon, Lanxess, Evonik en Covestro breiden hun productiepark verder uit. De chemie blijft effectief sterk doorgroeien. Ik onderken daarin vooral de strategische voordelen van de cluster die Antwerpen in de ­afgelopen jaren opgebouwd heeft. Nogmaals een Verbund dus. Ditmaal met partners buitenshuis. Iedereen neemt producten af van elkaar. Het pijplijnnet waarmee we allemaal met elkaar verbonden zijn, heeft ertoe geleid dat de haven van Antwerpen op die manier, na het Amerikaanse Houston, de tweede grootste ­chemiecluster ter wereld geworden is.”

Toch is er dus enig beterschap merkbaar in het algemene investeringsklimaat?

De Geest: “De regering-Michel heeft effectief hard gewerkt om onze latente handicaps te verminderen. Zoals met de taxshift waardoor volcontinue werknemers nu minder belastingen betalen en het verschil met onder andere Duitsland - dat maar liefst 30% bedroeg - een beetje teruggedrongen is. Dat neemt niet weg dat de loonhandicap voor de gewone werknemers zeker nog altijd 10% bedraagt.”

Vennootschapsbelasting

Welke prioriteiten ziet u voor de komende maanden?

De Geest:  “Er moet in eerste instantie iets gebeuren met de vennootschapsbelasting. Het nominaal tarief van 34% ligt ver boven het Europese gemiddelde en dat is absoluut niet houdbaar. Het moet dringend aangepast worden. Ook vragen wij als chemie meer rechtszekerheid met betrekking tot de energieprijzen. De verhoogde belastingen en de netwerktarieven hebben de energieprijzen enorm omhoog gedreven. Daardoor zitten wij met een zwaar concurrentienadeel opgezadeld. Wij pleiten ervoor dat de ­energieprijzen scherper internationaal zouden vergeleken worden. Er is echt nog veel werk aan de winkel, zeker weten.”

En dan hebben we het nog niet gehad over de mobiliteitsproblematiek in Antwerpen?

De Geest:  “Mobiliteit is een factor die vandaag geweldig onderschat wordt. Het is in de brede regio een heel ­ernstig probleem aan het ­worden. Hier in de haven zitten we op een afgesloten eiland dat steeds moeilijker bereikbaar wordt. Het mag een verre droom van mij zijn om op termijn de haven en de bedrijven in te schakelen in het netwerk van het openbaar vervoer. In de haven rijden helemaal geen treinen en maar een zeer beperkt aantal bussen van De Lijn. Mijn droom lijkt echter nog niet voor morgen. 

Vanuit BASF doen we alvast een grote inspanning om een eigen bijdrage te leveren. Zo hebben wij zwaar geïnvesteerd in een eigen treinterminal die vandaag als open access ­systeem gerund wordt door het bedrijf Combinant. We ­hebben een eigen barge terminal waar we het containervervoer via binnenschip promoten. We hebben ons busplan voor het vervoer van het eigen personeel verfijnd opdat zoveel mogelijk personeelsleden de auto zouden thuis laten. We hebben onlangs zelfs een fiets­leaseplan gelanceerd waarbij de mensen alle soorten ­fietsen ter beschikking kunnen ­krijgen. Ook ons systeem van carpooling kreeg een update.”

Personeel

BASF wordt voor het grootste stuk ook gedragen door de 3.000 personeelsleden. BASF is al die jaren gespaard gebleven van sociale acties. Draagt dat bij tot de continue expansie van de onderneming?

De Geest: “Ik ben fier op onze mensen en de inspanningen die ze in de afgelopen jaren geleverd hebben. Die hebben effectief mee de groei van het bedrijf ondersteund. We proberen hier traditioneel in een vorm van partnership te werken. Wij hebben overlegstructuren opgebouwd die duidelijk goed functioneren. We hebben hier in Antwerpen ook een vorm van Mitbestimmung gerealiseerd, een Duitse vorm van sociaal overleg die aangepast werd aan het Belgische overlegmodel. Wij hebben altijd geprobeerd om die open dialoog over de toekomst vol te houden. In alle omstandigheden. Zelfs tijdens de grote ­crisisjaren van 2007-2008 heeft het systeem gewerkt. Terwijl verschillende productie-eenheden plat vielen als gevolg van de recessie, hebben wij toch nooit één dag gedwongen werkloosheid ingevoerd. We hebben in constant overleg met de vakbonden en de werknemers gezocht naar eigen oplossingen. We hebben namelijk een eigen intern interimbureau dat ­formules als onderhoudswerken of opleidingscursussen voorstelde en op die manier de mensen aan de slag hield.”

Wij vragen meer rechtszekerheid met betrekking tot de energieprijzen.

Die geëngageerde opstelling van de werknemers  mag ook ‘flexibiliteit’ heten?

De Geest:  “Ik heb ook vanuit mijn eigen functies de snelle ontwikkelingen van onze leefwereld meegemaakt. De digitalisering van de economie heeft onvoorstelbare gevolgen gehad. Ik heb in 1982 de eerste pc’s zien binnenkomen. Dat was me wel wat. En effectief: onze mensen hebben telkens flexibel gereageerd op de nieuwe uitdagingen. Ik denk dat dat veel te maken heeft met de open instelling die we hier aanhouden. We kunnen op die manier ook anticiperen op wat gaat komen. 

Vandaag ook weer op industrie 4.0. We ­praten daarover met elkaar, geven duiding. BASF is een leading company als het erop aankomt nieuwe technologische concepten uit te proberen. Onze baseline is niet zomaar ‘we create chemistry’. We zijn dan ook niet bang voor wat er op ons afkomt. We stellen ons niet bij voorbaat negatief op. We gaan er gewoon voor.”

Bluechem

Heel populair is chemie ondertussen nog altijd niet. Plastics liggen vandaag in het defensief. Het lijkt erop alsof de scheikunde aan een soort herbronning toe is?

De Geest:  “Wij onderkennen de kritische houding van het publiek ten aanzien van de chemie. Wij engageren ons daarom ook actief in de zoektocht naar mogelijke alternatieven. Vandaar bijvoorbeeld onze joint venture met Avantium, dat met furaandicarbon­zuur (FDCA) een nieuw soort voedingsverpakking op de markt wil brengen op basis van plantaardige materialen. Wij gaan mee in die richting en op termijn wordt er op ons terrein allicht een productie-­eenheid gebouwd. Ik ben er trouwens ook bijzonder trots op dat wij als BASF deel uitmaken van Bluechem, de eerste incubator voor chemie die binnenkort gelanceerd wordt op Bluegate, het terrein op de oude ­oliehaven. Bluechem zal in samenwerking met de universiteit chemische start-ups een kans geven. Dat de stad Antwerpen zich mee achter Bluechem geschaard heeft, toont aan dat zeker het stadsbestuur het belang van de chemie voor een stad als Antwerpen beseft. Ook in de toekomstige ontwikkelingen.”

We zijn trots deel uit te maken van Bluechem.

Een richting die ook VOKA en de Kamer van Koophandel onderschrijven met hun Routeplan 2020?

De Geest:  “De chemie wordt in het Routeplan als een van de belangrijkste stuwmotoren voor de verdere groei van de regio opgevoerd. We mogen best blij zijn met de onmiskenbare steun die we vanuit de gemeenschap krijgen. Het is aan ons om de uitdaging waar te maken.”