De bouwsector beleeft een historisch drukke periode en wachttijden voor de realisatie van bouwprojecten lopen verder op. Tegelijkertijd zorgt een verdere digitalisering voor een versneld en efficiënter bouwproces. Aan uitdagingen dus geen gebrek. Vier bouwondernemingen en een architectenbureau laten in hun kaarten kijken in een geanimeerd debat.
STERCK. Wat is momenteel de belangrijkste uitdaging voor jullie onderneming?
Koen Lismont: “Een van de uitdagingen is de weg naar circulair bouwen. Met als doel dat onze gebouwen te allen tijde kunnen verplaatst worden en dat zelfs meerdere keren. Het circulaire aankoopproces speelt daarbij een cruciale rol. Als een gebouw terugkomt, gebruiken we die als een grondstoffenbank. We demonteren alle bruikbare materialen en herleiden het afval tot een strikt minimum. Ondertussen werken we al samen met een twaalftal leveranciers die materialen terug aankopen en herwerken tot grondstoffen voor nieuwe bouwmaterialen. We beschikken eveneens over een website met tweedehandsmaterialen waarvan onder andere starters gretig gebruik maken.”
Rudy Michielsen: “Momenteel denken we onder meer na over de mogelijkheden van het bouwen van CLT-woningen. Een CLT-woning bestaat uit verschillende grote, massieve platen van drie tot zeven aan elkaar gelijmde houtlagen. Door de verschillende lagen telkens kruiselings te verlijmen, worden de platen extra sterk en stabiel. Met alternatieve bouwmethodes blijven we concurrentieel. Eigenlijk bouwen we een woning al een eerste keer op kantoor. Zo verminderen we de foutenlast en halen we een beter rendement.”
Dennis Colart de Bailliencourt: “Een belangrijke uitdaging is het verder inzetten op innovatie en op een geografische spreiding. Voorts streven we continu naar kwaliteit. Daarnaast mag je het belang van teamwerk niet onderschatten: met elke schakel van de ketting moet samengewerkt worden, elke stakeholder nemen we mee. Dat maakt het bouwproces zeer interessant en de faalkosten zullen op die manier dalen. Daarbij zetten we diverse methodologieën in zoals BIM, circulair bouwen en lean.”
Door de verstrenging van de energienormen is het vooral voor producenten heel moeilijk om up-to-date te blijven.
Tom Reynders: “Tot onze doelgroep behoren vooral overheden en bedrijven, grondeigenaars en projectontwikkelaars. Particuliere woningbouw zit nauwelijks in onze portefeuille. Wel zetten we in op groepswoningbouw in combinatie met een goede omgeving. Wij volgen werven graag op en vinden dat zeer boeiend, maar eigenlijk steken we liever minder tijd in de uitvoering, hoewel dat niet altijd mogelijk is. De context is voor ons primordiaal. Daarnaast zijn we veel bezig met onderzoek naar typologieën en bouwtendensen, zowel in Vlaanderen, Europa als de hele wereld. We houden de vinger aan de pols om nog beter te weten hoe we met ruimte moeten omgaan.”
Emiel Smetsers: “Wij willen iedere werf tot een goed einde brengen. Voor ons is dat de voornaamste uitdaging op dit moment. Daarnaast is het voor ons een opdracht om in orde te zijn met de hele regelgeving. Er komen voortdurend nieuwe regels - brandweer, vergunningstraject,.. - op ons af en meer en meer mensen zijn daarbij betrokken. Het is de kunst om dat alles goed onder controle te houden en op een efficiënte manier te coördineren.”
Dennis Colart de Bailliencourt
B&R
“B&R is een familiebedrijf uitgegroeid tot een toonaangevende multidisciplinaire bouwgroep, actief in vrijwel elk bouwsegment. We overkoepelen 23 gespecialiseerde bedrijven waarvan 6 bouwbedrijven, 15 productie- en afwerkingsbedrijven en 2 die zich bezig houden met ontwikkeling. Geografische spreiding is een cruciale meerwaarde voor ons.”
Compleet aanbod
STERCK. Bouwbedrijven nemen steeds meer het volledige proces - van ontwerp, financiering tot naservice - voor hun rekening. Zijn ondernemingen die daartoe niet in staat zijn, gedoemd om te verdwijnen op lange termijn?
Dennis Colart de Bailliencourt: “Het klopt inderdaad dat het lastenboek voor aannemers steeds zwaarder wordt. Vandaag de dag wordt er van ons verlangd om klanten maximaal te ontzorgen. Dat betekent wel dat je over de nodige competenties en de geschikte medewerkers moet beschikken. Je moet dus van vele markten thuis zijn. Desalniettemin hebben ook bouwondernemingen die dat niet kunnen waarmaken, nog steeds mooie vooruitzichten. Belangrijk is vooral dat we als een team en als partners met elkaar samenwerken.”
Emiel Smetsers: “Wij trachten het familiale karakter en een gezonde groei met elkaar te verzoenen. Het complexe bouwproces hebben wij volledig in de vingers. Maar er is onmiskenbaar een trend dat grotere organisaties steeds verder doorgroeien, vaak ten koste van lokale ondernemingen. Wij bouwen bijvoorbeeld al langere tijd voor de Aldi-keten. Het is hun ambitie om ieder jaar 50 nieuwe vestigingen te openen in België.”
Iedereen spreekt over de betonstop, maar lokale en regionale overheden spreken elkaar op dat vlak grondig tegen.
Rudy Michielsen: “Wij bieden onze klanten al langer een totaalpakket aan, van ontwerp tot sleutel op de deur. Daarbovenop wordt de component naservice steeds belangrijker. Het is niet alleen een meerwaarde om dat als bouwbedrijf aan te bieden, het is ook een manier om uit fouten te leren. Bouwbedrijven moeten steeds meer diensten aanbieden, wat niet betekent dat er geen kansen meer zijn voor individuele metsers of loodgieters. Zonder hun competenties en ervaring kunnen wij ook niet verder. Het is wel een feit dat heel wat kleinere ondernemingen minder goed georganiseerd zijn in vergelijking met hun grote sectorgenoten.”
Koen Lismont: “De stelling dat bouwbedrijven steeds meer diensten in huis hebben, gaat ook op voor De Meeuw. Wij hebben een zeer uitgebreide huurvloot uitstaan en deze verplicht ons om ook een goed draaiende ‘service’-organisatie te garanderen. Mensen wensen heel snel antwoord op hun vragen en behoeften. Omdat het steeds moeilijker is om op korte termijn een lokale, gespecialiseerde vakman te vinden, trachten wij zelf oplossingen uit te werken.”
Tom Reynders: “Voor ons is het geen probleem dat bouwbedrijven een steeds groter dienstenpakket aanbieden. Wij blijven graag samenwerken met aannemers die op dezelfde golflengte zitten. Het ontwerpen van een gebouw is iets anders dan het effectief realiseren van een gebouw. Het belangrijkste is dat alle partijen goed weten waar ze mee bezig zijn. Wij proberen vooral bezig te zijn met de essentie van ons vak.”
Tom Reynders
TRiAS architecture & urban design
Wij bestaan acht jaar en bestaan uit een team van tien architecten/ontwerpers. Bij TRiAS zijn we het liefst bezig met het maken van een goed ontwerp. Wij willen voor ieder gebouw een perfecte invulling vinden.
Trein van digitalisering
STERCK. Hoe ver staat jullie onderneming in het verhaal van digitalisering?
Koen Lismont: “Wij tekenen al vele jaren in Revit en kunnen daardoor de productie in 3D aansturen. Onder de vorm van een bouwteam zitten we daarna met de juiste, gespecialiseerde vakmensen rond de tafel. Met een bouwteam kan je vooruitdenken om mogelijke problemen op het vlak van onder meer HVAC te counteren. Het komt er op aan om faalkosten zoveel mogelijk weg te werken. Een klassiek voorbeeld zijn de verlaagde plafonds in een gebouw waar boven alle leidingen worden weggewerkt. Door onze prefab systemen kunnen wij oplossingen vanuit de productie aansturen. Digitalisering heeft te maken met een mindset. Nog niet iedereen is al op de trein gesprongen. Voor sommige bedrijven is digitalisering nog een brug te ver en het besef om erin te investeren moet nog doordringen.”
Rudy Michielsen: “De versnelling van het bouwproces zorgt voor een toenemende druk. We mogen niet vergeten dat een vierkante meter grond veel geld kost. Projectontwikkelaars verlangen bovendien steeds meer appartementen op een beperkte oppervlakte. Daarom is het belangrijk om in een bouwteam beslissingen te nemen, bijvoorbeeld omtrent het juist dimensioneren van schachten. Het is de kunst om technieken samen te bestuderen zodat we dat niet meer tijdens het bouwproces moeten doen.”
Als onderdelen van een gebouw terugkomen, gebruiken we die als een grondstoffenbank.
Emiel Smetsers: “Wij tekenen alles in 3D. De procesvoorbereiding duurt iets langer, maar eens alles is uitgetekend gaat het snel. Onze systemen zijn allemaal prefab, zeg maar een legopakket dat we enkel in elkaar moeten steken. Een goede voorbereiding is dus de basis van ons verdienmodel.”
Dennis Colart de Bailliencourt: “Wij hebben verschillende bedrijven in onze groep die continu zoeken naar innovatieve bouwproducten. Als bedrijf moet je investeren in BIM en andere digitale systemen. Vanuit de holding nemen we een aantal ‘shared services’ en kerntaken voor onze rekening zodat ieder individueel bedrijf dat niet hoeft te doen. Dankzij die ontlasting zien wij deze bedrijven exponentieel groeien. De methodieken en de evolutie in bouwmaterialen evolueren dan wel in een razendsnel tempo, je zal toch ook rekening moeten blijven houden met je medewerkers. Er mag geen sprake van overbelasting zijn.”
Tom Reynders: “Al bij de oprichting zijn we gestart met 3D. Met onze ontwerptools maken we het verschil. We kunnen ontwerpen in verschillende, gedetailleerde niveaus uitwerken. Omdat geen project hetzelfde is, hebben opdrachtgevers een keuzevrijheid in het uitwerkingsniveau. Ondertussen zijn we ook bezig met andere bouwprocessen: van ontwerp tot 3D-printen. Zo worden er momenteel proefwanden geprint in Kamp C in Westerlo. Maar voor alle duidelijkheid: dat is nog een experimentele fase. Niettemin is 3D-printing veelbelovend, al moeten er wel nog heel wat technische zaken opgelost worden.”
Koen_Lismont
De Meeuw
De meeste mensen kennen De Meeuw van de activiteiten rond tijdelijke huisvesting. Verder zijn we gespecialiseerd in zorg en scholenbouw, van semipermanent tot permanent. Op dit moment speelt bij ons vooral de uitdaging om tegen 1 september alle klaslokalen gerealiseerd te krijgen.
Meer of ander werk?
STERCK. Duurzaam bouwen is al langer een trend. Genereren hogere energieprestaties ook steeds meer werk?
Koen Lismont: “Hogere energieprestaties leveren voor ons vooral een ander soort werk op. De manier waarop modules vijftien jaar geleden werden opgebouwd, verschilt grondig van wat we nu realiseren met onze producten.
Materialen krijgen een andere engineering en zijn beter op elkaar afgestemd. Een en ander heeft ook te maken met de EPB-regelgeving. Waar wij vroeger vanuit een stalen chassis zouden starten, beginnen we nu vanuit een vloeropbouw waar buiten de wapening geen staal meer wordt gebruikt en werken we met een hybride bouwsysteem.”
Vooral op het vlak van projectontwikkeling en appartementsbouw evolueert Wallonië in een snel tempo.
Tom Reynders: “Wij vinden het essentieel dat er - in het kader van energieprestaties - van bij de aanvang ambities en doelstellingen worden uitgesproken. In het ontwerpproces kunnen wij daar direct rekening mee houden. Wij pleiten voor duidelijkheid, wat ook de EPB-verslaggeving ten goede komt. De juridische context rond bouwen wordt er overigens niet duidelijker op. Iedereen spreekt over de betonstop, maar wat betekent dat in de praktijk en op welke termijn? Lokale en regionale overheden zijn daar nog helemaal niet uit.”
Rudy Michielsen: “Er zijn regelgevingen rond het E-peil, maar die worden op een verschillende manier geïnterpreteerd. Projectontwikkelaars denken op dat vlak heel anders dan de wetgever of de overheid. Allemaal zaken om mee rekening te houden.”
Dennis Colart de Bailliencourt: “Door de verstrenging van de energienormen is het vooral voor producenten heel moeilijk om up-to-date te blijven. Productieprocessen kan je niet van de ene op de andere dag omschakelen. Aannemers hebben daarin ook hun verantwoordelijkheid.”
Tom Reynders: “Het E-peil wordt steeds strenger, maar er is geen sprake van een lineair proces. Het verschil tussen E-40 en E-30 zal substiantieel zijn.”
Rudy Michielsen
Artesio
We zijn gespecialiseerd in sleutelklare woonprojecten en werken vooral in bouwteams. Wij doen een beroep op een vijftigtal ervaren medewerkers, op de werven aangevuld met diverse andere vaklui. Bovendien beschikken we over een eigen studiebureau en maken we vooral gebruik van prefab systemen en moderne technieken.
Heropleving in Wallonië
STERCK. Een opvallende trend is de heropleving van de bouw in Wallonië. Wat zijn jullie ervaringen?
Rudy Michielsen: “Vooral op het vlak van projectontwikkeling en appartementsbouw evolueert Wallonië in een snel tempo. Sommige klanten steken de taalgrens over en wij volgen hen. Een aantal zaken zorgen voor een verhoogde bouwontwikkeling in Wallonië: lage grondprijzen en goede verbindingen met Brussel, Nederland en Duitsland. Niet alleen op de private markt, maar ook in de publieke sector beweegt er veel, onder meer met een inhaalbeweging in de sociale huisvesting.”
Er is onmiskenbaar een trend dat grotere organisaties steeds verder doorgroeien, vaak ten koste van lokale ondernemingen.
Dennis Colart de Bailliencourt: “Wij volgen de markt in Wallonië van nabij op en trachten opportuniteiten te detecteren.”
Koen Lismont: “Wallonië is voor ons altijd een heel voorname afzetmarkt geweest. Twintig jaar geleden haalden wij er een groot deel van onze omzet met de bouw van scholen en ziekenhuizen. Nu zien we dat er zowel bij kmo’s als overheden weer nieuwe investeringen worden opengesteld.”
Emiel Smetsers: “Wallonië is voor ons geen prioritaire markt. Wij hebben momenteel een zeer goed gevulde orderportefeuille met vaste klanten uit de regio waar wij al jaren actief zijn. Uitbreiding naar Wallonië staat momenteel dan ook niet bovenaan onze agenda.”
Emiel Smetsers
Group Ivo Gijbels
Met een zeventigtal medewerkers zijn we actief in de industriële staalbouw. We verzorgen het volledige traject, vanaf de tekening en de stabiliteitsbouw, en we maken zelf onze constructies. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk in eigen beheer te doen, met de nadruk op kwaliteit.