De onsamenhangende mengelmoes van maatregelen waarmee onze gezagsdragers de coronacrisis bestrijden, is niet enkel een bron van ergernis voor de Belgen, maar ook het mikpunt van internationale kritiek. Er zijn eerst de virologen, die zich gedreven door een ongekende profileringsdrang, voor de micro’s en camera’s verdringen om het hoogste woord te hebben over een virus waarvan ook zij te weinig afweten om uitgesproken standpunten te onderbouwen.
Dit beschamend spektakel van leerling-tovenaars die elkaar tegenspreken, werd dan door de politieke gezagsdragers allerhande vertaald naar op buikgevoel geïnspireerde meningen en haastig genomen, ondoordachte en tegenstrijdige beslissingen. Niemand raakte eruit wijs.
België is een democratische rechtsstaat. Het is een maatschappij waarin de gezagsdragers hun bevoegdheid uitoefenen via de wet. In crisistijden schiet de wet soms te kort. Geïmproviseerde beslissingen moeten worden genomen waarvoor het regelgevend kader niet onmiddellijk een pasklare oplossing biedt. Dit wil niet zeggen dat deze gezagsdragers gewoon carte blanche hebben om welke maatregel dan ook te nemen. Ministers, provinciegouverneurs en burgemeesters beschikken over de armslag om tijdelijke maatregelen te nemen en zo de volksgezondheid en openbare orde te vrijwaren. Zij kunnen dan afwijken van fundamentele rechten zoals de gelijkheid van alle Belgen, de bewegingsvrijheid van de burger, de bescherming van de privacy, de vrije meningsuiting of de persvrijheid. Dit kan slechts als de genomen maatregel proportioneel is en strikt noodzakelijk om het beoogde doel te bereiken. Het veronderstelt ook dat de maatregel uitvoerbaar is, zinvol en voldoende gedragen door de bevolking.
Grondwetspecialisten, maar ook de man in de straat met gezond verstand, maken brandhout van een reeks maatregelen die niet beantwoorden aan deze toets en dus onwettig zijn. Denk maar aan de onvoorwaardelijk draagplicht van het mondmasker (ook alleen in het bos), de avondklok in Antwerpen, de sluiting van de scholen en het weigeren van dagjestoeristen.
Onder druk van de publieke opinie, belangengroepen of andere gezagsdragers, moeten dergelijke maatregelen dan ook regelmatig herzien worden of ingetrokken. Er is hier duidelijk een democratisch deficit. De lamentabele aanpak van de coronacrisis heeft verder op pijnlijke wijze de ondoelmatigheid van de bevoegdheidsverdelingen in ons landje aan de kaak gesteld. Ook hiervoor is een dringende oplossing nodig. Het is de plicht van onze politici teneinde paraat te staan voor crisissen in de toekomst, niet enkel de strategische voorraad mondmaskers aan te vullen, maar er ook voor te zorgen dat er een wettelijk draaiboek is, zodat men de in het crisismanagement gemaakte fouten kan vermijden. Een draaiboek dat (1) inhoudelijke handvaten biedt voor de te nemen maatregelen en hun geldigheidsduur, (2) de bevoegdheden op de verschillende bestuursniveaus coördineert en (3) de communicatie naar de bevolking toe stroomlijnt.