Familie en bedrijf. Het is een combinatie die heel makkelijk aanleiding geeft tot spanningen en conflicten. Die kunnen gaan van een lichte irritatie, over een koude oorlog, tot een vat vol explosieven. “Een Erkend Bemiddelaar kan helpen die situatie te ontmijnen,” leggen Kristof Cox (Deloitte) en Koen Hendrix uit. “Veel familieleden die zulke hulp goed zouden kunnen gebruiken, weten echter niet wanneer en hoe ze daaraan moeten beginnen.
Signalen dat het tijd is voor bemiddeling
“Gelukkige families lijken allemaal op elkaar: elke ongelukkige familie is ongelukkig op haar eigen manier.” (Leo Tolstoj - Anna Karenina). Zo is ook elk conflict anders. Dit zijn enkele signalen dat het tijd is om het conflict aan te pakken:
- Wij hebben vaak openlijke discussies met elkaar. Heel het bedrijf ziet het en weet het, maar niemand durft iets te zeggen.
- Ik ga niet meer graag naar het bedrijf en vermijd zoveel mogelijk contact met mijn vader/moeder/broer/zus. De spanning is er, maar iedereen houdt het potje gedekt, uit vrees het nog erger te maken.
- Mijn zoon/dochter/broer/zus werkt tegen. Hij/zij knikt wel altijd ja, maar doet daarna niet wat van hem/haar gevraagd wordt.
- Ik heb vaak het gevoel dat ik de loser ben. In discussies geef ik de ander snel gelijk. Pas achteraf komen de goede argumenten in mij op.
- Wij zijn voortdurend bezig met compromissen te sluiten. Iedereen wint dan wel een beetje, maar iedereen verliest ook een beetje. Uiteindelijk is niemand echt tevreden.
Ons brein speelt een spel met ons in conflicten
Al deze scenario’s ontstaan doordat we in ons brein allemaal anders geprogrammeerd zijn. Je herkent:
- de doordrammer (heel assertief of zelfs agressief, luistert niet naar anderen)
- de conflictvermijder (luistert niet naar anderen, maar slaagt er ook niet in goed uit te drukken wat hij/zij zelf wil)
- de ja-knikker (geeft makkelijk voorrang aan wat anderen willen, maar vult wel zijn/haar eigen vat vol frustraties, tot het uiteindelijk ontploft)
- de compromiszoeker (iedereen en niemand een beetje blij)
Wanneer deze types met elkaar in conflict komen binnen één familie en één bedrijf, ontstaat er een wisselwerking en kettingreactie die het conflict soms sluipend, maar soms ook heel snel kan laten escaleren.
De belangrijkste drijfveren daarbij zijn echter niet geld, macht of prestige zoals velen denken. De belangrijkste emotie in een conflict is angst. Angst om te moeten loslaten, om niet erkend te worden, om in onzekere (financiële) toestanden terecht te komen, om de goede ouder-kind- of broer-zusrelatie te verliezen, om dag in dag uit een job te moeten doen die je ongelukkig maakt, om het bedrijf en je gezin niet in evenwicht te kunnen brengen …
De belangrijkste emotie in een conflict is angst.
Ons brein speelt daarbovenop een spel met ons. In een oeroud overlevingsmechanisme is ons brein immers geprogrammeerd om meer gevaren te zien dan er in realiteit zijn. Dat is immers veiliger dan het omgekeerde. Wanneer jullie samen een probleem proberen oplossen, leidt dat overlevingsmechanisme tot een aantal verkeerde veronderstellingen:
- “Als hij die oplossing voorstelt, is ze ongetwijfeld goed voor hem en dus slecht voor mij. Wat zit er achter?”
- “Ik ga die oplossing niet voorstellen. Hij zal dat wel niet goed vinden of dat zal toch niet realistisch zijn.”
Elke dag opnieuw zie ik als bemiddelaar dat mensen aan mijn tafel goede en realistische oplossingen binnen de vijf minuten volledig met de grond gelijk maken. Eenmaal een discussie begint, zorgen de argumenten aan beide kanten van de tafel er enkel voor dat het conflict alleen maar groter wordt. Erger nog: de beste oplossingen komen (zonder hulp) vaak niet eens op tafel.
De weg naar de bemiddelaar
Een Erkend Bemiddelaar is opgeleid om met communicatietechnieken en psychologische inzichten iedereen rond de tafel te helpen om elke oplossing een eerlijke kans te geven en om te gaan met de verschillende types van mensen. Maar hoe krijg ik mijn familie rond de tafel bij een bemiddelaar?
Een eerste markante vaststelling is dat in de tien jaar dat ik bij families kom als bemiddelaar, ik nog maar twee mensen ben tegengekomen die bemiddeling hebben geweigerd. En dat terwijl ik dit elke dag doe. De kans dat jouw vader, moeder, broer of zus ook gebukt gaat onder het conflict en bemiddeling een kans wil geven, is dus heel groot.
Soms moeten er voor de start van de bemiddeling wel wat misverstanden uit de weg geruimd worden:
- Bemiddeling is niet ‘de vuile was buitenhangen’ of ‘pottenkijkers toelaten’. De bemiddeling en de bemiddelaar vallen onder een zeer strenge wettelijke vertrouwelijkheid.
- Wat je in een bemiddeling zegt, toegeeft of voorstelt kan overigens nooit tegen je gebruikt worden. Zou het toch ooit tot een juridische procedure komen, dan weigert de rechter elke informatie die uit de bemiddeling komt. Dat creëert veiligheid in de bemiddeling.
- Spreken over het conflict maakt het niet erger. Het begin van een bemiddeling kan wel onaangenaam zijn. De bemiddelaar zal immers eerst iedereen zijn gedacht laten zeggen en daarop doorvragen. Alles er eerst eens uitlaten, is echter een noodzakelijke stap om terug helder over gedragen oplossingen na te denken.
- De bemiddelaar zal je niet komen vertellen wat je moet doen. Hij zal jullie helpen om zelf met oplossingen te komen. Hij is zeker geen rechter en heeft geen enkele bevoegdheid om te zeggen wie gelijk of ongelijk heeft.
- Je zit nooit ‘vast’ in een bemiddeling. Je deelname is van bij het begin en te allen tijde vrijwillig. Wil je er niet meer mee verder, dan kan je op elk moment stoppen, zonder juridische consequenties.
De eerste stap ligt dus bij jou zelf. Dat kan op vele manieren. Ofwel contacteer je zelf een Erkend Bemiddelaar en spreek je met hem/haar af welke stappen jullie zetten om de rest van de familie aan tafel te krijgen. Ofwel doe je beroep op een adviseur met ervaring in bemiddeling die je ook tijdens de bemiddeling kan bijstaan. Hij/zij kan helpen bij het opstarten van de bemiddeling en de keuze van de bemiddelaar.
Ook VKW speelt een belangrijke rol in het detecteren van conflicten in familiebedrijven en in de sensibilisering rond bemiddeling. De Bemiddelingskamer voor Familiebedrijven helpt volstrekt neutraal het thema bemiddeling bespreekbaar te maken in de familie en helpt bij de keuze van de bemiddelaar.