De impact van de coronapandemie zal zich nog jaren laten voelen. Als Belgische draaischijf van internationale handel raakten de economische schokgolven uiteraard ook de Antwerpse haven. Hoe heeft de haven deze ongewone periode beleefd en aangepakt? Welke invloed heeft COVID-19 op de havenactiviteiten? En hoe is het gesteld met de vele grote plannen die vandaag gepland of lopende zijn? We vroegen het aan Annick De Ridder, schepen van Haven, Stadsontwikkeling en Ruimtelijke Ordening in Antwerpen.
STERCK. Begin vorig jaar sprak u in een eerder interview met Sterck over opeenvolgende jaren van groei (met een hoogtepunt in 2019), grote investeringen en jobcreatie. In welke mate heeft de haven die lijn het afgelopen jaar kunnen doorzetten?
Annick De Ridder: “De situatie vandaag is natuurlijk helemaal anders dan twee jaar geleden. In tussentijd hebben we de Brexit, de coronacrisis met bijhorende economische dip en de Suez-blokkade moeten verwerken. Maar het is positief om vast te stellen dat de haven van Antwerpen ondanks deze schokgolven goed heeft kunnen standhouden. Nu we voorbij het dieptepunt van de crisis zijn, zien we gelukkig opnieuw bemoedigende tekenen van herstel. De cijfers van de eerste zes maanden van dit jaar tonen een stevige groei in alle segmenten. Dat geeft aan hoe weerbaar onze Antwerpse haven is. We zijn niet enkel een maritieme en logistieke, maar ook een chemische cluster. En we zijn zowel een import- als een exporthaven, die zeer divers is wat betreft productsegmenten en bestemmingen.”
- 2,6 miljoen euro omzet +22%
- 4,9 miljoen ton conventioneel stukgoed +41,2%
- 6,4 miljoen ton droog massagoed +7,5%
- 34,1 miljoen ton vloeibaar massagoed +1,3%
- 71,9 miljoen ton containers +4,3%
- 119,9 miljoen ton totale goederenoverslag +5%
- 7.095 zeeschepen +4,4%
Sterk uit de crisis
STERCK. Daarmee samenhangend: welke impact heeft corona gehad, of nog steeds, op de activiteiten en trafiek van de Antwerpse haven?
De Ridder: “Die impact was zeker niet gering. De disruptie in de internationale handel was ook voelbaar op onze terminals. Maar door de niet-aflatende inzet van de mannen en vrouwen die in onze haven werken, zijn we erin geslaagd om onze haven 100% operationeel te houden tijdens de crisis. Vergeleken met de andere Noord-Europese havens hebben we zelfs het verlies significant kunnen beperken. In 2020 tekende de haven van Antwerpen slechts een daling van 3,1% in goederenoverslag op, terwijl het verlies voor andere havens in de Hamburg-Le Havre range een veelvoud daarvan bedroeg. Uiteraard is nog niet al het leed geleden. Zo is de pandemie nog niet overal bestreden en bestaat er altijd een kans dat dit opnieuw een impact heeft op de wereldhandel en dus ook op onze haven. We doen er echter alles aan om ons hiertegen te wapenen en steunen daarom als havenbedrijf bijvoorbeeld een programma om internationale zeelui in onze haven te vaccineren zodat zij in alle veiligheid hun cruciale jobs kunnen blijven uitvoeren.”
Duurzame en circulaire economie
STERCK. Heeft dit een invloed gehad op grote geplande of lopende projecten zoals de uitbreiding van de haven en de Churchillsite?
De Ridder: “We zagen dat de economische schokgolven en onregelmatigheden van het afgelopen jaar zich vertaalden in tijdelijke druktepieken op onze kaaien. Dat gegeven bevestigt nog maar eens dat de uitbreiding van onze capaciteit nu meer dan ooit een prioriteit is. Ook maakte de crisis duidelijk dat het steeds belangrijker wordt om te blijven innoveren en vernieuwen. De circulaire en duurzame economie zal alleen maar aan belang winnen. Daarom zetten we als haven hier ook zo sterk op in.”
STERCK. Die thema’s zijn ook van groot belang voor de toekomst van de voormalige Opel-site. Hoe evolueert de ontwikkeling van die site vandaag?
De Ridder: “Zeer goed. In oktober van vorig jaar startten we een marktbevraging op waarvan de eerste ronde nu is afgerond. Met een aantal kandidaten worden nu gesprekken gevoerd met het oog op een mogelijke concessieverlening. Deze bedrijven zijn allemaal gericht op circulariteit en duurzame innovatie. We willen van NextGen District dé hub maken voor circulaire economie en zijn natuurlijk verheugd met de interesse vanuit de private sector. Twee maanden geleden lanceerden we daarom de tweede ronde van de marktbevraging, die dit najaar zal worden afgerond. Zo hopen we nog meer bedrijven en projecten aan te trekken om de toekomst op dit unieke bedrijventerrein mee vorm te geven.”
We bleven 100% operationeel tijdens de crisis. Vergeleken met de andere Noord-Europese havens hebben we het verlies significant kunnen beperken.
‘Multi fuel-haven’ met hoogwaardige fietsinfrastructuur
STERCK. U had het ook uitgebreid over het duurzame karakter van de haven en de mobiliteitsuitdagingen. Op het kruispunt van die twee thema’s ligt fietsinfrastructuur. Er is een investering gepland van meer dan 40 miljoen in fietspaden. Wat is de stand van zaken?
De Ridder: “We zijn blij om te zien dat de fiets steeds belangrijker wordt voor het woon-werkverkeer in de haven. In het havengebied ligt een uitgebreid netwerk van meer dan 200 km fietspaden. Met het voorliggende masterplan willen we als havenbedrijf inderdaad 40 miljoen euro investeren. Gespreid over tien jaar en 115 projecten zullen we zo het fietsnetwerk verder uitbreiden en optimaliseren. Hierbij leggen we de lat heel hoog. We willen dat elk bedrijf in het havengebied bereikbaar zal zijn via een vrijliggend en hoogwaardig fietspad in asfalt. Daarnaast blijven we, samen met de Vlaamse overheid, inzetten op alternatieven zoals de Waterbus en de Fietsbus die bijzonder populair zijn bij onze werknemers.”
STERCK. Hoe kaderen deze investeringen binnen een breder duurzaamheidsbeleid?
De Ridder: “Duurzaamheid is voor onze haven enorm belangrijk en we zetten daar dan ook met veel projecten nadrukkelijk op in. Het havenbedrijf wil als community-builder optreden om samen met onze private havengemeenschap het voortouw te nemen in de transitie naar een meer duurzame en klimaatneutrale wereld. In de Antwerp@C-coalitie en de waterstofcoalitie onderzoeken we samen respectievelijk de opvang en het hergebruik van CO2 en de import van waterstof in onze Antwerpse haven. Verder zet het havenbedrijf sterk in op de reductie van CO2-uitstoot voor haar eigen vloot en werken we er hard aan om een echte ‘multifuel’-haven te worden door de integratie van alternatieve brandstoffen zoals LNG, methanol, waterstof en elektriciteit te ondersteunen. In dat kader werd dit jaar de FlexFueler 002 gelanceerd, zodat LNG-bunkering op grote schaal beschikbaar is in de haven.Daarnaast wil Port of Antwerp volgend jaar de methatug, de eerste sleepboot op methanol, lanceren.Opnieuw een wereldprimeur.” “Deze en vele andere projecten zullen de komende tien jaar belangrijke game changers worden op het pad naar een nog meer duurzame en veerkrachtige haven. Recent kreeg het havenbedrijf hiervoor nog internationale erkenning door genomineerd te worden als leider van het PIONEERS Consortium, dat het voortouw moet nemen in de vergroening van de Europese havens. Ook EU-commissaris Thierry Breton benadrukte recent op twitter nog: ‘It’s the world’s first port for digital and green transition – and a European flagship.’”
Flexibele mobiliteitsmix
STERCK. Welke ambities heeft de haven vandaag inzake het bredere mobiliteitsvraagstuk?
De Ridder: “Hier willen we voor zowel het personen- als het goederenvervoer inzetten op alternatieven voor het wegverkeer om zo de modal shift te kunnen waarmaken. We willen verder gaan op de reeds ingeslagen weg naar een duurzame en flexibele mobiliteitsmix. De focus zal de volgende jaren liggen op de verbetering van de spoor- en pijpleidingeninfrastructuur. In die optiek bundelen we ook de krachten met de verschillende beleidsniveaus om de processen en structuren rond de binnenvaart en het spoor te stroomlijnen. Bovendien willen we de verschillende soorten transport die er momenteel zijn verder optimaliseren en verduurzamen. Denk daarbij aan de ontwikkeling van digitale toepassingen om de capaciteit beter te benutten en aan het faciliteren van intermodale oplossingen. Ten slotte blijven we inzetten op de nachtopeningen van terminals en het bundelen van volumes om de call sizes van binnenschepen op de maritieme terminals te vergroten.”
STERCK. Wie mobiliteit zegt, heeft het vaak in één adem over parkeren. Dit jaar begon de aanleg van de nieuwe vrachtwagenparking Ketenis. Kan u meer uitleg geven over dat project? Hoe vorderen de werken en hoe zijn ze gefaseerd?
De Ridder: “Dit voorjaar zijn we van start gegaan met de broodnodige aanleg van deze parking. Hiervoor trok het havenbedrijf 7 miljoen euro uit. Niet alleen om de noodzakelijke voorzieningen en voldoende comfort te bieden aan de vele vrachtwagenchauffeurs in onze haven, maar ook om extra capaciteit te creëren. Wanneer er bijvoorbeeld door grote drukte op de terminals wachtrijen zouden ontstaan, kan de extra plaats op deze parking dienst doen als overloopcapaciteit. Een luifel op de parking zal via zonnepanelen eigen elektriciteit opwekken en er zal voor voldoende groene ruimte gezorgd worden. We hopen de werken in het voorjaar van volgend jaar af te ronden.”
Als community builder willen we het voortouw nemen in de transitie naar een meer duurzame en klimaatneutralere wereld.
Noodzakelijke uitbreiding
STERCK. Wat zijn naast COVID-19, duurzaamheid en mobiliteit de grootste uitdagingen waar de Antwerpse haven voor staat?
De Ridder: “Eén van de belangrijkste dossiers vandaag is dat van de Extra Container Capaciteit (ECA). Momenteel heerst er zo’n drukte op onze terminals dat we voorbij de grens zijn van hoe er op de meest efficiënte wijze gewerkt kan worden. Gebeurtenissen zoals de coronapandemie en de Suez-blokkade zorgen nog voor extra pieken en extra druk. Om onze positie als haven te behouden, is het cruciaal dat we extra containercapaciteit realiseren. Enkel zo kan onze haven blijven groeien. Bovendien zal de aanleg van een nieuw getijdendok een hefboom zijn voor verdere vergroening van scheepvaart en overslag. Het zal onder meer gepaard gaan met investeringen in walstroom, elektrificatie, enzovoort.”
“Om te voorkomen dat zulke cruciale infrastructuurwerken geblokkeerd worden door het stikstofarrest, moet zo snel mogelijk een wetenschappelijk onderbouwd kader uitgewerkt worden. Gelukkig ontvingen we expliciete erkenning van Europa in juli dit jaar in de vorm van een subsidie van bijna 11 miljoen euro voor onderzoekswerk naar de meest duurzame oplossing in het dossier. Dat onderstreept nog maar eens het belang dat ook de EU hecht aan ECA. Iedereen wil tot een breed gedragen project komen dat economie, omgeving en klimaat verzoent. ECA zal een belangrijke hefboom worden om de ingeslagen weg naar een duurzame, groene haven verder te zetten.”
Torenhoge ambities
STERCK. Begin dit jaar kondigden jullie de fusie tussen de havens van Antwerpen en Zeebrugge aan. Hoe belangrijk is dat voor de toekomst van de havens?
De Ridder: “Dit is zonder twijfel een bijzonder belangrijke mijlpaal! Na anderhalf jaar intensief onderhandelen hebben we in februari van dit jaar het Tweestedenakkoord kunnen ondertekenen. Met de Port of Antwerp-Bruges kunnen we onze plek als wereldhaven en toegangspoort tot Europa nog beter consolideren. Het samengaan maakt beide havens weerbaarder en competitiever in het aantrekken van investeringen, versterkt de werkgelegenheid en draagt bij aan zowel de nationale als internationale positionering van de havens van Zeebrugge en Antwerpen. Dit is meer dan ooit nodig in deze almaar sneller veranderende wereld. De ambities zijn hoog: wij willen als eengemaakte haven de Europese leiderspositie innemen als importhub van groene waterstof en een actieve voortrekker zijn van de waterstofeconomie.”