Wonen, leven en werken in alle rust en in de nabijheid van sterke economische regio’s: dat kan in de Noord-Antwerpse gemeenten Kalmthout en Essen. Sterke kerngebieden, de uitbreiding van bedrijventerreinen en toerisme zijn drie belangrijke pijlers in het economische beleid van de twee gemeenten. Ook de uitdagingen waarmee ze te maken krijgen, zijn gelijklopend. Dat vertellen burgemeesters Lukas Jacobs (Kalmthout) en Gaston Van Tichelt (Essen).
STERCK. De natuur en de grens zijn bepalend voor de economie van jullie gemeenten. Maar hoe ziet het economisch landschap van Kalmthout en Essen er concreet uit?
Lukas Jacobs: “‘Kalmthout, als je van natuur houdt’, dat is inderdaad onze slogan. Ik heb het voorrecht om burgemeester te zijn van een mooie gemeente, vol prachtige natuur die je een permanent vakantiegevoel bezorgt. Deze natuur, meer bepaald het Grenspark Kalmthoutse Heide, is niet alleen van groot ecologisch en recreatief belang maar economisch erg belangrijk voor onze gemeente. Onze middenstand en horeca profiteren immers van de bezoekers aan de heide.”
“Maar dat is natuurlijk niet alles. Kalmthout heeft al lang een erg lage werkloosheidsgraad. Ongeveer een vierde van onze loontrekkende bevolking werkt in de Antwerpse haven, dat speelt natuurlijk een grote rol. Op Kalmthouts grondgebied vind je 350 commerciële panden, voornamelijk voor detailhandel. Op de kmo-zone Bosduin, die we zelf ontwikkelden en die 30 hectaren groot is, zijn bovendien 100 bedrijven uit de productiesector, bouwindustrie en andere sectoren gevestigd. Enkele grote werkgevers zoals Vermeiren, een producent van rolstoelen, Bruynseels Vochten en Wouters brood en patisserie hebben daar hun hoofdzetel. Daarnaast biedt ook de Noordvlees slachthuisgroep veel werkgelegenheid.”
Gaston Van Tichelt: “Essen is de meest noordelijke gemeente van ons land. Aan alle grenzen, behalve die met Kalmthout, zijn we omringd door Nederlandse buren. Economisch is dat heel erg relevant. Er is immers veel interactie tussen onze bedrijven en hun partners bij onze noorderburen, met name in Roosendaal en Bergen op Zoom. Veel bedrijven zijn expliciet gericht op de Nederlandse markt. Bovendien is Essen de perfecte uitvalsbasis voor ondernemingen die zowel in de Antwerpse als de Rotterdamse haven werken.”
“Het economische landschap van onze gemeente kan je grosso modo opsplitsen in drie delen. Enerzijds is er de retail en de horeca. In ons centrum zijn er nog veel winkeliers actief. Hier investeerden we de afgelopen jaren bijzonder veel in een intensief traject dat moet leiden tot een sterk kernwinkelgebied en een levendig centrum. Een tweede pijler is ons bedrijventerrein De Rijkmaker. Dat terrein op 40 hectaren draait bijzonder goed, trekt mooie, nieuwe bedrijven aan en telt een honderdtal bedrijven.”
Er is veel interactie tussen onze bedrijven en hun partners bij onze noorderburen, met name in Roosendaal en Bergen op Zoom.
“Ten slotte speelt ook toerisme in de brede zin van het woord een belangrijke rol. Kalmthout heeft de Kalmthoutse Heide als trekpleister. Wij hadden tot voor kort niet zo’n aantrekkingspool. We komen naar buiten met het Karrenmuseum, de cyclocross en het Kerstbierenfestival die duizenden mensen aantrekken, maar het is vooral met het gloednieuwe technologiepark Robotland dat we Essen op de kaart willen zetten.”
Versterking van de winkelkern
STERCK. Wat zijn tijdens deze legislatuur de belangrijkste beleidslijnen en initiatieven op het terrein van de lokale economie?
Van Tichelt: “De belangrijkste aandachtspunten in ons economisch beleid lopen in grote lijnen samen met de voornaamste pijlers van onze lokale economie. Zoals gezegd werken we hard aan de versterking van ons dorpscentrum. We volgen daarbij een pad dat onze buren van Kalmthout zijn voorgegaan. Dat houdt onder andere de afbakening van het kernwinkelgebied in en het ontwerp van een commercieel strategisch plan. Dat moet leiden tot een gezelliger winkelcentrum dat bovenal leefbaarder is voor lokale winkeliers en detailzaken. Daarnaast blijven we ook werken aan het bedrijventerrein De Rijkmaker. Een aantal jaren geleden realiseerden we daar een mooie uitbreiding. Ook vandaag zijn we bezig met een nieuw RUP voor een nieuwe uitbreiding met 8 hectaren. Met het Kalmthoutse deel erbij creëren we één groot modern industriegebied dat samen beheerd zou kunnen worden.”
“Ten slotte gaat er deze legislatuur bijzonder veel aandacht naar het creëren van een sterk merk rond onze gemeente en een goede citymarketingstrategie. De naam Kalmthout klinkt in België en Nederland als een klok. Tot voor kort hadden wij zoiets niet. Met de realisatie van Robotland brengen we daar verandering in en kunnen we Essen op de kaart zetten als een centrum voor technologie en innovatie. Robotland opende eind 2020 in een prachtige, oude douaneloods dat de gemeente van de NMBS had gekocht en gerestaureerd heeft. Het is een hoogtechnologisch doe-centrum voor scholen en bedrijven dat, ondanks de pandemie, het afgelopen jaar maar liefst 50.000 bezoekers aantrok. Daarmee geven we een stevige impuls aan onze lokale economie.”
Jacobs: “De afgelopen jaren gingen wij tot het uiterste om onze ondernemers en bedrijven te ondersteunen in moeilijk tijden. Heel wat van onze aandacht ging dus naar het ontwikkelen en implementeren van steunmaatregelen. We zijn daar heel ver in gegaan. Zo stimuleerden we lokale consumptie met twee verschillende bons. In 2020 en 2021 gaven we ook vier specifieke premies bovenop de hinder- en beschermingspremies van de Vlaamse overheid.”
“Zoals mijn collega net vertelde, werkten we een commercieel strategisch plan uit, of een detailhandelplan. Dat is gericht op het bestrijden van leegstand, het aanmoedigen van lokale consumptie en het versterken van kernwinkelgebieden. We investeerden ook fors in de verfraaiing van de openbare ruimte. In deze context geven we eveneens subsidies aan starters die zich binnen enkele afgebakende gebieden met hun nieuwe onderneming willen vestigen. Tegelijk staat ook de invulling van bedrijventerrein De Rijkmaker in Nieuwmoer op het programma. Dit wordt een gloednieuw kmo-terrein van zo’n 20 hectaren groot. We willen daar nieuwe en moderne ruimte en infrastructuur geven aan bedrijven. Het RUP daarvoor is nu in opmaak en we zijn in onderhandeling met de verschillende grondeigenaars. We hopen dat we binnen drie tot vijf jaar met de verkoop kunnen starten.”
Troeven op tafel
STERCK. Jullie hebben een hart voor bedrijven, dat is duidelijk. Welke specifieke eigenschappen van jullie gemeente helpen om nieuwe ondernemers aan te trekken?
Jacobs: “We hebben verschillende troeven in handen. De belangrijkste daarvan zijn bereikbaarheid, ruimte, toerisme en de Kalmthoutenaren zelf. Als je werkgelegenheid wil creëren en bedrijven aantrekken, moet je ervoor zorgen dat mensen en goederen vlot binnen en buiten kunnen rijden. Onze gemeente is uitstekend bereikbaar via de weg én met het openbaar vervoer. Kalmthout is gegroeid vanuit de spoorlijn 12 en telt ook vandaag nog drie treinstations. Dat zorgt ervoor dat mensen uit de omliggende regio gemakkelijk bij ons kunnen komen werken en vice versa.
Ook de beschikbare ruimte voor kmo’s is een sterk punt. Door vandaag ruimte te scheppen voor de komende tien tot twintig jaar, geven we kansen aan kmo’s uit verschillende sectoren en creëren we een gediversifieerde, lokale economie. Hetzelfde geldt voor ons kernwinkelgebied. Met de investeringen die we daar doen, garanderen we een ruim en kwalitatief winkel- en horeca-aanbod. De winkeliers profiteren op hun beurt van de vele bezoekers aan het Grenspark én van onze inwoners. Kalmthout heeft immers een bevolking die graag en vaak lokaal spenderen. Verschillende winkels trekken ook heel wat klanten uit onze buurgemeenten.”
We werken hard aan een sterk merk rond onze gemeente en een goede citymarketingstrategie.
Van Tichelt: “Wat Essen het meest aantrekkelijk maakt voor ondernemers is ongetwijfeld de ligging, vlakbij de Antwerpse haven en op een goede afstand van de haven van Rotterdam. Vanuit onze gemeente kunnen bedrijven perfect deze twee grote, economische clusters bespelen. Daarnaast is ook de mobiliteit via de weg én met de trein een belangrijke troef. Maar onze grootste sterkte zijn de Essenaren, met de kenmerkende, Kempense mentaliteit. Harder werkers, loyaal en bovendien ook erg gekwalificeerd.”
Toerisme en horeca bloeien
STERCK. Jullie verwezen al enkele keren kort naar de horeca en het toerisme in jullie gemeenten als belangrijke pijlers in de lokale economie. Zitten er daar mooie, nieuwe projecten in de pijplijn?
Van Tichelt: “Het grootste, recente project is Robotland, uiteraard. Tegelijk werkt onze toeristische dienst, samen met het gemeentebestuur actief aan de uitwerking van heel wat arrangementen en producten. We kijken daarbij ook over de grens en zetten Essen in de markt als een plek waar je al fietsend kan genieten van prachtige natuur én van mooie steden als Breda, Bergen-op-Zoom en Antwerpen. Zo trekken we best wat dagjestoeristen aan. Zij overnachten in een groeiend aantal B&B’s. In een tijd waarin alles jachtig is en snel moet gebeuren, zetten wij in op ontspanning en sport. Dat is wat ons, en met uitbreiding de hele regio, typeert. We stellen vast dat mensen die rust steeds vaker opzoeken en dat genieten belangrijker wordt. Daar spelen we op in en profiteren we mee van.”
Jacobs: “Wat mijn collega zegt, geldt ook voor onze gemeente. We willen dan ook een ondersteunende rol spelen voor B&B’s, cafés en restaurants. En ik kan met trots zeggen dat er de laatste jaren mooie zaken zijn bijgekomen die goed draaien. Eén van de knapste, recente projecten in deze sector is het nieuwe hotel Jerom, een initiatief van een lokale familie, dat in 2018 zijn deuren opende vlakbij de hoofdingang van het Grenspark. We voorzien ook een site in die omgeving voor nieuwe horeca-ondernemingen.”
Betaalbaarheid en balans
STERCK. Een laatste vraag. Waar liggen volgens jullie de grootste uitdagingen voor de toekomst van jullie gemeente?
Jacobs: “Enerzijds is dat de uitbreiding van kmo-zone De Rijkmaker. Door de vele grondeigenaars in die zone is dat een moeilijk verhaal. Tegelijk zal dit project voor vele jaren, zelfs decennialang bepalend zijn voor de kracht van onze lokale economie. Anderzijds maak ik me zorgen over de betaalbaarheid van woningen in Kalmthout. Zoals overal gaan de prijzen in stijgende lijn. De uitdaging voor de komende jaren bestaat erin om de druk van de ketel te houden, onder andere door nieuwe, betaalbare woningen te ontwikkelen. Maar daar moeten we dan weer een goede balans vinden tussen wonen, omgeving en ruimtelijke ordening. En dat is niet altijd eenvoudig.”
Van Tichelt: “Dat klinkt heel herkenbaar. Ook in Essen zal één van de grote uitdagingen van de toekomst het vrijwaren van het landelijke karakter zijn én van de toekomst van de landbouw. Ook het voorzien van een goede medische zorg voor onze inwoners houdt mij bezig. Het dichtstbijzijnde ziekenhuis is Klina, in Brasschaat. Dat is toch al gauw een half uur rijden. Daarom werken we samen met Klina aan een innovatieve antenne van het ziekenhuis in Essen, een Zorgpunt. Ten slotte zal ook het samenleven in de toekomst steeds uitdagender worden. De impact van Nederland op onze gemeente is groot en ook het aantal nieuwkomers uit andere plaatsen van de wereld stijgt snel. Wij kijken daarnaar met een toekomstgerichte bril en verwelkomende blik, maar we moeten ervoor waken dat deze snelle veranderingen ook in de toekomst aanvaardbaar blijven bij onze mensen.”