De chemische en farmaceutische industrie vormen een belangrijk deel van de totale industriële activiteit in de provincie Antwerpen, en zelfs in Vlaanderen. De haven van Antwerpen vormt een kern voor de chemische industrie en de Kempen is de basis van enkele grote farmaceutische bedrijven. Sectorfederatie Essenscia Vlaanderen begeleidt werkgevers uit de sector zodat de opgebouwde kennis en kunde versterkt worden. De uitdaging ligt volgens gedelegeerd bestuurder Frank Beckx in het bekender en aantrekkelijker maken van de sector en er tegelijk voor blijven zorgen dat de competitiviteit ten opzichte van andere landen wordt versterkt.
Vlaanderen vormt samen met de haven van Rotterdam en het Ruhrgebied de tweede grootste chemiecluster ter wereld, na het Amerikaanse Houston. Er worden niet alleen basisproducten geproduceerd, maar ook eindproducten. De aanwezige bedrijven zijn dus niet alleen voor andere spelers uit de industrie actief zijn maar verkopen ook rechtstreeks aan eindgebruikers. Ze versterken elkaar dus, maar behouden toch voldoende concurrentiekracht om ook buiten Vlaanderen aan belang te winnen. Naast de Antwerpse haven zijn ook de gebieden langs het Albertkanaal, de Kempen en Limburg belangrijke polen in de chemische, kunststofverwerkende en ‘life sciences’ industrie.
Wat is essenscia?
Essenscia vzw, de Belgische federatie van de chemische industrie en life sciences is een multi- sectorale koepelorganisatie die de talrijke activiteitensectoren van de chemie, kunststoffen en life sciences vertegenwoordigt. Essenscia vertegenwoordigt zo’n 700 ondernemingen in België, waarvan 450 in Vlaanderen. Ze biedt haar leden informatiesessies en begeleiding, zet in op advocacy en verzorgt de communicatie in de sector. De federatie volgt de structuur van ons land en is onderverdeeld in regionale afdelingen.
De 450 bedrijven die Essenscia vertegenwoordigt zijn samen goed voor een omzet van 43 miljard euro en een toegevoegde waarde van ruim 8 miljard euro. Dit komt overeen met een kwart van de totale industriële activiteit in Vlaanderen. De sector stelt bijna 60.000 mensen tewerk en zorgt voor 100.000 indirecte jobs in nevensectoren. De sector is erin geslaagd zijn positie te versterken door continu te blijven zoeken naar efficiëntere productieprocessen, hoogwaardige innovatieve producten en aangepaste businessmodellen.
De 450 bedrijven die Essenscia vertegenwoordigt zijn goed voor een omzet van 43 miljard euro
“Door in te zetten op innovatie en te blijven investeren, is onze industrie blijven groeien”, aldus Frank Beckx. “Vele industriële sectoren kregen de voorbije decennia te kampen met internationale concurrentie waardoor de industrie hier zware klappen heeft gekregen. De chemiesector en life
sciences heeft relatief beter weerstand kunnen bieden aan deze tendens van desindustrialisering. In 2013 werd in de sector in België voor 2 miljard euro geïnvesteerd, vooral in de Antwerpse haven waar talrijke multinationals aanwezig zijn. Daar bovenop werd voor 1,6 miljard euro geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling. Onze bedrijven trekken voluit de kaart van innovatie. Dat is essentieel voor toekomstige groei en jobs."
Dienstverlening en advocacy
Een belangrijke opdracht voor Essenscia is de dienstverlening naar de leden. “Wij zorgen voor informatiesessies, bieden informatie rond opleidingen, wetgeving, productbegeleiding of sociaal beleid”, zegt Beckx. “Permanent innoveren is noodzakelijk, alles moet veilig en duurzaam verlopen, met minder verbruik en toch evenwaardig. We helpen bedrijven die met specifieke vragen daaromtrent zitten en delen expertise waardoor bedrijven kunnen groeien. Daarnaast kunnen we ook als tussenpersoon fungeren om bepaalde bedrijven met elkaar in contact te brengen, waardoor ze elkaar kunnen versterken.”
70 procent van de leden van Essenscia zijn KMO’s. Door werkgroepen en events op te starten, vindt iedereen zijn plaats binnen de federatie en ontstaat er een wisselwerking tussen de verschillende bedrijven.
De Europese Unie verplicht bedrijven die met chemische producten werken om deze te registreren in het kader van de REACH-wetgeving. Voor vele kleinere bedrijven is die aangifte complex, wat Essenscia ertoe heeft aangezet om peterschapsprojecten op te zetten. Grote bedrijven helpen KMO’s waardoor een natuurlijk ecosysteem ontstaat dat de sector alleen maar versterkt.
Daarnaast is het enorm belangrijk om ook op politiek niveau de nodige steun te krijgen die de sector nodig heeft om competitief te blijven tegenover het buitenland. “Wij fungeren als spreekbuis voor de sector en trachten beleidsmakers te overtuigen om zich te blijven inzetten voor de chemische industrie en 'life sciences'”, zegt Beckx. “De welvaart van een regio of land is belangrijk en de chemische sector is een zeer innovatieve sector. Het is dus enorm belangrijk om ook de politiek mee te krijgen, zodat er voldoende middelen worden vrijgemaakt om aan onderzoek te doen.”
Vooral in de farmaceutische industrie slaagt Vlaanderen er in om verschillende producten van basis- tot eindproduct af te leveren. “Op dat vlak zijn we een land van kennis en traditie”, zegt Beckx. “We hebben een netwerk van zeer goede universiteiten, fiscale incentives en verlaagde bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers waardoor het interessant blijft in deze sector te investeren. Bedrijven werken steeds vaker aan open innovatie waarbij ze een deel van hun onderzoek samen met andere bedrijven en kennisinstellingen doen.”
Jongeren warm maken
De chemische, kunststofverwerkende en ‘life sciences’ industrie is steeds op zoek naar nieuwe talenten om de toekomst van de sector te garanderen. “We hebben jaarlijks zo’n 2.000 nieuwe mensen nodig om de vergrijzing op te vangen”, zegt Beckx. “We moeten dus voldoende jongeren warm maken om te kiezen voor een baan in deze sector, die enkele mooie vooruitzichten biedt: je vindt sowieso werk want een aantal jobs zijn momenteel nog ondervertegenwoordigd, het zijn jobs waarbij je zeer veel carrièreperspectief krijgt en doordat je permanent bijscholing volgt, blijft de job je hele loopbaan boeiend.”
We hebben jaarlijks zo'n 2.000 nieuwe mensen nodig
Essenscia werkt aan initiatieven die chemie en farma interessant en begrijpelijk voorstellen aan kinderen en jongeren, zodat ze interesse krijgen voor het vak en ze eerder kiezen voor wetenschappelijke of chemische studies tijdens hun opleiding. “Chemie is soms onbekend bij jongeren”, vertelt Beckx. “Door hen te tonen waar het allemaal in toegepast wordt, valt dat onbekende weg en maakt het plaats voor nieuwsgierigheid en interesse in de sector.”
Essenscia laat jongeren op een laagdrempelige manier kennismaken met chemie en ‘life sciences’ en helpt bij de uitbouw van opleidingen die mensen, ook zij die niet meer aan het begin van hun carrière staan, naar de chemische industrie leiden.
De chemiesector Enkele kernpunten/cijfers
Geglobaliseerd
Meer dan 75 procent van de producten die in Vlaanderen worden geproduceerd, gaan naar het buitenland. De belangrijkste exportlanden zijn onze buurlanden, maar ook ruim 10 procent van de export is bestemd voor de VS. In 2013 bedroeg de uitvoer van de sector 91 miljard euro, dit is 1/3e van alle producten die Vlaanderen exporteert. Het handelsoverschot van de sector verdubbelde vrijwel op tien jaar tijd van 10,6 miljard in 2003 naar 18,9 miljard euro in 2013.
Grote investeringen
De sector investeerde gemiddeld 1,78 miljard euro per jaar in België. Met een aandeel van 32% is ze hiermee één van de grootste investeerders binnen de industrie.
Innovatief en kennisintensief
De O&O-uitgaven van de sector bedroegen 1,56 miljard euro (cijfers 2013) ofwel de helft van de industriële onderzoeksuitgaven in Vlaanderen. 5.300 mensen zijn tewerkgesteld in O&O-afdelingen van bedrijven, waarvan de helft onderzoekers. Vlaanderen huisvest enkele toonaangevende wereldwijde en Europese onderzoekscentra in de verschillende segmenten van de sector: Procter & Gamble (Strombeek-Bever), Recticel (Wetteren), Deceuninck (Hooglede-Gits), Janssen Pharmaceutica (Beerse) en Agfa-Gevaert (Antwerpen).
Energieintensief
De chemische industrie in Vlaanderen behoort tot de wereldtop inzake energie-efficientië: de stelselmatige verbetering van de industriële processen heeft ertoe geleid dat de sector nu 77% minder broeikasgasemissies uitstoot per geproduceerde ton dan het referentiejaar 1990 (Kyotoprotocol). Voor een volledig overzicht zijn deze en andere cijfers terug te vinden in het duurzaamheidsrapport van Essenscia: www.essensciaforsustainability.be.