Een stad tussen twee, kleine, groene gemeenten in de Antwerpse Zuidrand. Mortsel, Boechout en Borsbeek zijn erg verschillend en hebben elk hun specifieke identiteit. Toch delen ze veel met elkaar. Alle drie voelen ze de invloedssfeer van de stad Antwerpen. Borsbeek werkt vandaag zelfs aan de voorbereiding van een fusie met de stad. En alle drie delen ze gelijkaardige ambities én uitdagingen. Een sterke lokale economie, kwalitatieve huisvesting, mobiliteit en - voor Boechout en Borsbeek alleszins - het bewaren van het groene karakter van de gemeente. Een gesprek met burgemeesters Erik Broeckx (Mortsel), Koen T'Sijen (Boechout) en Dis Van Berckelaer (Borsbeek).
Erik Broeckx is 10 jaar burgemeester van de stad Mortsel. Daarvoor voor was hij 20 jaar schepen in de gemeente. Zijn collega’s Dis Van Berckelaer en Koen T'Sijen dragen respectievelijk 10 en 16 jaar de burgemeestersjerp. De ideale personen dus om te bevragen over het economisch landschap van hun gemeente.
Erik Broeckx: “Het economisch landschap van Mortsel is erg divers. Historisch is dat voor een groot deel bepaald door de aanwezigheid van één grote multinationale onderneming: Agfa Gevaert. Vandaag werken daar nog steeds enkele duizenden mensen. Daarnaast hebben we ook een uitgebreid winkelgebied langs een belangrijke verkeersas. Kmo-zones hebben we dan weer minder. Op dat vlak moeten we het met drie kleinere terreinen doen. Met maatwerkbedrijf Opnieuw & Co zijn de sociale en circulaire economie goed vertegenwoordigd in onze gemeente. Tenslotte is ook Multiversum, een groot centrum voor geestelijke gezondheidszorg, een belangrijke werkgever in onze stad.
Daarnaast heeft Mortsel heel wat winkels en horecazaken. Van alle bedrijven in onze gemeente is 18% actief in de horeca en 37% in de kleinhandel. 30% zijn dienstverleners. Toch bedraagt de leegstand momenteel 14%. Dat is iets waar we hard aan werken. We zijn terecht trots op onze economische diversiteit en willen die natuurlijk behouden en verder versterken.”
De leegstand in onze winkelstraten is één van onze grootste uitdagingen. Dat wordt verder bemoeilijkt door de invloed van online winkelen.
Hoewel Boechout en Borsbeek dichte buren zijn, ziet het economisch landschap in deze gemeenten er toch heel wat anders uit, vertellen burgemeesters Koen T'Sijen en Dis Van Berckelaer.
Koen T'Sijen: “Boechout heeft weinig industrie, maar wel veel kleine en middelgrote ondernemingen, zoals Reynders etiketten, Reizen Lauwers en Vandeputte Safety. De land- en tuinbouwsector is historisch sterk in onze gemeente verankerd, met vooral veel serrebouw. Uiteraard is die sector de laatste decennia erg veranderd maar Boechout telt daar toch nog enkele grote spelers. De grootste werkgevers in onze gemeente zijn de gemeente zelf, Multiversum, Reynders Etiketten, Delhaize en het onderwijs. We hebben verschillende basisscholen en één grote secundaire school op ons grondgebied. Onze winkelkern met veel middenstand is geconcentreerd in de Heuvelstraat, terwijl er aan het Sint-Bavoplein dan weer veel horeca aanwezig is.”
Dis Van Berckelaer: “Borsbeek is voornamelijk een residentiële gemeente. Ook hier was de serrebouw vroeger sterk aanwezig. Vandaag richten twee van deze bedrijven zich op projectbouw, namelijk Almobe en Kenis. Daarnaast hebben we nog twee andere familiebedrijven: Althaea, een chocoladefabrikant die recent is overgenomen door het Nederlandse Tony’s Chocolonely, en Vinya Plastics dat toonaangevend is in Europa met plastictoepassingen. We hebben geen specifieke kmo-zones, maar wel wat detailhandel. De grootste werkgevers in Borsbeek zijn de gemeente en het onderwijs.”
Van leegstand tot startersbegeleiding
STERCK. Leegstand is een belangrijk aandachtspunt in Mortsel. Welke andere initiatieven nemen jullie om jullie lokale ondernemers te ondersteunen?
Erik Broeckx: “We werken daarvoor op twee sporen. Enerzijds zetten we hard in op de ondersteuning van onze winkeliers. We nemen daarin een belangrijke faciliterende rol op en werken eraan om een goede gesprekspartner te zijn. Daarnaast hebben we onder andere de aankoopcheques van onze stad in het leven geroepen. Die doen het ook erg goed.
Anderzijds pakken we leegstand aan via ruimtelijke ordening en het verkleinen van de winkel-as die vandaag veel te lang is. Minder winkels in de onderste band van bestaande panden verder van het centrum, en meer mogelijkheden voor winkels in de kern. Dat is een van de manieren waarop we dit willen aanpakken. Tenslotte is ook onze startersbegeleiding van groot belang om de lokale economie een boost te geven. We hebben veel beginnende ondernemers op ons grondgebied en die willen dan ook zo goed mogelijk ondersteunen.”
STERCK. Wat zijn in Borsbeek en Boechout de belangrijkste speerpunten in het huidige economisch beleid?
Dis Van Berckelaer: “Voor de lokale economie van onze kleine gemeente zijn vooral de onderhandelingen met de stad Antwerpen in het kader van een mogelijke fusie van groot belang.
Daarin moeten we bepaalde thema’s als de vestigingsbelasting, die onze gemeente vandaag niet kent, behandelen. Net als onze grote buur Mortsel willen we daarnaast onze lokale economie ondersteunen via ruimtelijke ordening. Zo hebben we besloten dat langs onze winkelassen alleen gebouwd kan worden als er ook een winkel in het pand aanwezig is.”
Koen T'Sijen: “We hebben ons de laatste jaren gericht op de ontwikkeling van het publieke domein en verkeersveilige mobiliteit. We vernieuwden de dorpskernen van Vremde en Boechout, wat ten goede komt aan onze lokale winkeliers en horeca-uitbaters. We zetten daarbij nadrukkelijk in op het fietsbeleid en deden daarvoor de nodige investeringen zoals de aanleg van een nieuw fietspad tussen Vremde en Boechout. De ondersteuning van lokale ondernemers organiseren we via een middenstandsraad. Een ambtenaar is het aanspreekpunt voor alle vragen van lokale ondernemers en biedt de nodige ondersteuning.
Wij hebben ons de afgelopen jaren gericht op de ontwikkeling van het publieke domein met de vernieuwing van de dorpskernen in Vremde en Boechout.
Tenslotte investeerden we ook hard in ons onderwijs. We bouwden een nieuwe kleuterschool en academie en ondersteunen ook de bouw van de dorpsschool in Vremde. Ook bij de vernieuwing van het Sint-Gabrielcollege treden we faciliterend op.”
STERCK. Jullie zetten nadrukkelijk in op verschillende pijlers om het lokale ondernemerslandschap te versterken. Welke troeven bieden jullie voor bedrijven en zelfstandigen?
Koen T'Sijen: “Boechout biedt een aangename combinatie van stad en platteland, gelegen in de groene rand van Antwerpen. Het is een gemeente met veel ruimte en groen, maar ook met een bruisend centrum en een divers aanbod aan middenstand en horeca. Daarnaast heeft Boechout een rijk cultureel aanbod en een uitstekend onderwijssysteem. Bovendien zijn we goed ontsloten met trein, tram en fietsostrades, wat onze gemeente heel aantrekkelijk maakt voor ouderen, jongeren en gezinnen.”
Erik Broeckx: “Mortsel is een stad en dat voel je. Je hebt hier alles wat je nodig hebt op wandelafstand en tegelijk zijn veel van onze residentiële wijken toch nog erg rustig. Je vindt hier een breed aanbod van diensten. Hoewel we dicht tegen Antwerpen aanleunen hebben we daarom een regionale functie. Dat we naast de grootse openbare markt op woensdag een uitstekend openbaar vervoer hebben, met vier stations en twee trams, draagt daar natuurlijk toe bij.”
Dis Van Berckelaer: “Hoewel de gemeente niet over de omkadering en diensten beschikt die grotere gemeenten wel hebben, hebben we toch een heel eigen identiteit. Dat is die van een erg groene gemeente, vlakbij de stad. We werken nauw samen met andere gemeenten om onze inwoners goed te bedienen.”
Concurrentie, identiteit en kwalitatief wonen
STERCK. Wat zijn de grote uitdagingen waar jullie vandaag tegenaan kijken?
Dis Van Berckelaer: “Voor onze gemeente is dat uiteraard de mogelijkheid tot fusie met de stad Antwerpen. Moest het zover komen dan wordt het heel belangrijk om de eigenheid van onze gemeente te behouden. Het komt er dus op aan om woonuitbreidingsgebieden te beschermen, groen te vrijwaren en binnen te brengen in onze gemeente. En om tegelijk ook kwalitatieve en betaalbare huisvesting te voorzien. Dat laatste is in Borsbeek toch een grote uitdaging. Het bestaande woonpatrimonium voldoet vaak niet aan de hedendaagse vereisten en er is dikwijls een mismatch tussen prijs en kwaliteit.”
“Daarnaast zijn ook kansarmoede en tewerkstelling zaken die onze permanente aandacht vragen. Dat is iets wat me nu wakker houdt en waarvoor we oplossingen onderzoeken. Een fusie zou hier een deel van het antwoord kunnen vormen.”
Erik Broeckx: “Zoals gezegd is één van onze grootste uitdagingen de leegstand in onze winkelstraten. Dat wordt verder bemoeilijkt door de invloed van online winkelen. We moeten onze winkeliers ondersteunen in het vinden van een goede combinatie tussen fysieke en online activiteiten maar dat is geen gemakkelijke opgave. Daarnaast hebben we ook te maken met mobiliteitsproblemen, vooral voor bezoekers die met de auto komen. De overlast op onze belangrijke verkeersassen, voelen we in onze wijken. We kunnen dat echter moeilijk onder controle te krijgen omdat het over gewestwegen gaat waar wij geen bevoegdheid over hebben.
Voor onze lokale economie zijn vooral de onderhandelingen met de stad Antwerpen over een mogelijke fusie van groot belang.
Ook in onze stad kampen we met een tekort aan betaalbare woningen. De strijd om waardig wonen voor iedereen is er één die we moeten voeren samen met deze tegen de leegstand op onze winkelas. Een mogelijke oplossing is om huisvesting boven winkelpanden te stimuleren.”
Koen T'Sijen: Ook voor onze kleinhandelaars is het moeilijk om te concurreren met online winkels. De bakkers en beenhouders zullen we ongetwijfeld overeind kunnen houden. Voor andere ondernemers zal het moeilijker zijn. Ook mobiliteit is bij ons een uitdaging. De Zuidrand slibt dicht, er komen meer mensen wonen en de hogere overheden slagen er niet in om sluipverkeer uit onze gemeente weg te houden. Dat zorgt toch voor moeilijke situaties.
Tot slot zijn de grondprijzen in onze regio erg duur, wat een mogelijke bedreiging vormt voor de belangrijke sociale mix in onze gemeente. We moeten daarom inzetten op die veranderende woonbehoeften. Mensen vragen om groene ruimte, tegelijk moeten we betaalbare huisvesting en nieuwe woonvormen creëren voor jonge gezinnen om de gemeente levendig te houden.”
Samenwerking behouden en uitbouwen
STERCK. Tot slot: hoe belangrijk is samenwerking over de gemeentegrenzen voor jullie?
Dis Van Berckelaer: Samenwerking is altijd erg belangrijk geweest voor de gemeente Borsbeek. Als we in 2025 zouden fusioneren met de stad Antwerpen, dan verandert er daarin natuurlijk heel wat. Maar wij verwachten aan de onderhandelingstafel met de stad wel garanties dat we de goede verstandhouding en samenwerking met onze buren van Mortsel en Boechout kunnen bewaken. Zo hebben we samen geïnvesteerd in nieuwe infrastructuur. Als wij een nieuw stadsdistrict worden is het niet de bedoeling dat we ons daaruit terugtrekken en de andere gemeenten met een financiële kater achterlaten.”
Erik Broeckx: “Op dit moment werken Mortsel, Boechout en Borsbeek op verschillende domeinen samen, zowel formeel als informeel. Denk aan politie, brandweer, afvalophaling, eerstelijnszorg en cultuur. Mortsel heeft bijvoorbeeld ook een zwembad waar de mensen uit omliggende gemeenten gebruik van maken.”
Koen T'sijen: “Ondanks al die goede partnerschappen werken we echter niet samen op het vlak van lokale economie. De noden van de verschillende gemeenten zijn misschien anders, maar daar moet toch nog iets aan gedaan worden. Ik denk dan bijvoorbeeld aan samenwerking rond het fenomeen van grote baanwinkels langs de belangrijke wegen in onze gemeenten. Dat is toch iets wat we samen zouden kunnen aanpakken.”