Digitalisering en industrie 4.0, de huidige geopolitieke situatie, de vergroening van bedrijfsprocessen…: het zijn maar enkele aspecten waar ook de metaalbewerkende industrie vandaag mee te maken krijgt. Voeg daar nog een verdere bewustwording over data aan toe en je hebt al een heleboel ingrediënten die de metamorfose van deze industrie in een stroomversnelling kunnen brengen. Samen met Herman Derache, algemeen directeur van Sirris, staan we stil bij hoe de sector het vandaag doet en wat we in de toekomst mogen verwachten.
STERCK. Hoe gaat het vandaag met de metaalbewerkende nijverheid in ons land?
Herman Derache: “Als we het macro-economisch bekijken, beleeft de sector – net als vele andere – onzekere tijden. Er is niet alleen de huidige geopolitieke situatie, daarnaast staan ook de globale markten onder druk. We zien wel dat sommige subsectoren het goed doen. Op micro-economisch vlak zien we dat ze het, ondanks de economische onzekerheid, nog steeds moeilijk hebben om technisch personeel te vinden. Dat komt mede doordat het profiel van de medewerkers verandert: waar die in het verleden alleen operationele kennis nodig hadden (voor processen zoals draaien, frezen,…) is er nu ook nood aan een bepaalde digitale achtergrondkennis, zodat ze hun weg vinden binnen de platformen die bedrijven gebruiken. Ten derde is er natuurlijk ook de continue concurrentiële druk. Hun concurrentiepositie verbeteren, kunnen ze door de productiviteit te verhogen, onder meer door investeringen in automatisering en digitalisering.”
Sirris is een zusterorganisatie van Agoria, die 75 jaar geleden is opgericht om innovatie in de metaalverwerkende industrie te stimuleren. “De maakindustrie blijft onze bakermat, al werken we op vandaag een stuk ruimer en zijn we actief in de brede technologische industrie, waar ook veel ‘zuiver’ digitale bedrijven actief zijn. Onze rol bestaat er onder meer in om de technologische transformatie bij bedrijven te ondersteunen. Dat doen we bijvoorbeeld door hen via themadagen, masterclasses en publicaties te inspireren. We staan ook in voor audits, op basis waarvan we mogelijkheden detecteren om de productiviteit te verhogen of een product te innoveren. Dat kan bijvoorbeeld resulteren in een individuele roadmap, waarin bepaalde prioriteiten zijn vastgelegd om de toekomstbestendigheid van de onderneming te bevorderen.”
Energiemanagement
STERCK. In hoeverre creëert de nood aan de vergroening van bedrijfsprocessen extra druk?
Herman: “Steeds meer bedrijfsleiders zijn overtuigd van die noodzaak. Ze beseffen dat ze daardoor bijvoorbeeld energie kunnen besparen. Ook dit gaat weer gepaard met een transformatie en stapsgewijze investeringen, die er – zeker op langere termijn – wel voor zullen zorgen dat de sector aanzienlijk kan bijdragen aan een beter ecologisch plaatje. Zo kan de implementatie van energiemanagementsystemen een beter inzicht in energieconsumptie en mogelijkheden tot verbetering aanreiken. Een voorbeeld daarin is bepaalde verliesposten in kaart brengen.”
“Ook een kritische kijk op koelmiddelen, die niet bij elke operatie even noodzakelijk zijn, zal helpen. Daarnaast zal deze industrie gaandeweg ook meer kennis over de bewerking van gerecycleerde materialen opbouwen. Toch zijn de mogelijkheden gelimiteerd. Impactloze gesloten kringlopen bestaan nu eenmaal niet: de inzamelgraad, de sorteringsgraad en de recyclage-efficiëntie zullen nooit kunnen voorkomen dat er wat verlies is op de hoeveelheid staal in omloop. De nood aan nieuwe grondstoffen blijft. In onze seminaries zien we dat iedereen wel geïnteresseerd is in circulariteit, maar op dit moment zijn er relatief weinig concrete investeringen in dit domein.”
STERCK. U raakte daarnet al even het tekort aan gekwalificeerd personeel aan. Wat moet er gebeuren om dat aan te pakken?
Herman: “Zoals Jolyce Demely van Agoria Vlaanderen terecht aanhaalt, moeten we fundamenteel inzetten op de opwaardering van het technisch onderwijs. Er moet een allesomvattend plan komen dat het technisch onderwijs de plaats geeft die het verdient in ons onderwijslandschap. Als je de instroom stevig wil verhogen om op termijn vlotter de brug met de industrie te kunnen slaan, moeten we beginnen bij het begin: lager onderwijs met STEM-accenten, zodat jongeren een positieve keuze kunnen maken om een technische opleiding te volgen bij de overstap naar het middelbaar onderwijs. Onze federatie Agoria zet ook maximaal in op partnerschappen om opleidingen en curricula beter af te stemmen op de behoeften van de technologische industrie, door middel van onder meer gastcolleges, stages en duaal leren. Alleen: het eindigt niet aan de schoolpoort.”
Mentale shift
STERCK. Welke technologieën zullen de sector fundamenteel veranderen?
Herman: “Automatisering en connectiviteit van machines (via IoT) zijn de grootste gamechangers: ze zijn toegankelijker geworden voor meer bedrijven. Ook voor kmo’s ligt de drempel om erin te investeren een pak lager vandaag. Dat kan mee leiden tot een verdere bewustwording over het belang van data en een cruciale mentale ‘shift’: eindgebruikers zullen eisen dat productiemachines data ter beschikking stellen, machineleveranciers zullen communicatiemodules standaard aanbieden en daar vermoedelijk een nieuw verdienmodel voor hanteren. Softwareleveranciers zullen zich opener positioneren, met het oog op de integratie van verschillende dataplatformen en -bronnen. Dat is ook cruciaal voor een mogelijke opmars van AI in productieomgevingen in de nabije toekomst, bijvoorbeeld om instructies te genereren voor operatoren. AI werkt pas optimaal als het gevoed wordt met erg veel en kwaliteitsvolle data.”
Er moet een allesomvattend plan komen dat het technisch onderwijs de plaats geeft die het verdient in ons onderwijslandschap.
STERCK. Kunnen systemen zoals 3D-printing en cobots een meerwaarde betekenen?
Herman: “3D-printing is een grote hype geweest. In bepaalde niches is het ook doorgebroken, maar het zal de klassieke maaktechnologieën nooit volledig vervangen. AI, volgens sommigen ‘de nieuwe elektriciteit’, zal wel een algemene impact op die technologieën hebben. Cobots (collaboratieve robots) zijn recenter en worden al op aanzienlijke schaal concreet in de industrie toegepast. Ze kunnen nog verbeteren door de flexibiliteit te verhogen, waarbij eenzelfde cobot op diverse locaties voor meerdere taken inzetbaar is. Dat zou ook de terugverdientijd aanzienlijk verbeteren.”
“Los daarvan, zien we ook een verdere automatisering van handelingen die op zich weinig toegevoegde waarde hebben, zoals interne logistiek. We zien AMR’s (autonome mobiele robots) meer en meer in productieomgevingen opduiken. Op dit moment gebeurt dat vooral nog bij de grotere productiesites, op termijn zullen middelgrote en kleine ondernemingen die trend wel volgen.”
STERCK. Er komt heel wat op de sector af. Hoe kan je als bedrijf die puzzel aan noodzakelijke innovaties het best leggen?
Herman: “Technologieën en kennis die in sneltreinvaart evolueren, verhogen de nood aan samenwerking. Zeker als kmo kun je onmogelijk zelf alle kennis in huis hebben. Als collectief centrum kan Sirris hierbij een belangrijke rol spelen: we staan heel dicht bij de ondernemingswereld, waardoor we hun uitdagingen kennen. Daarnaast hebben we sterke connecties met nationale en internationale onderzoekscentra en onderwijsinstellingen. Veel vragen kunnen we zelf oplossen, via een advies of een kort innovatieproject. Voor vragen die oplosbaar zijn door commerciële actoren, verwijzen we naar hen door; voor vragen die zeer specialistisch zijn maar de expertise niet bij ons beschikbaar is, verwijzen we door naar ons kennisnetwerk.”
“Dat leidt ook tot concrete projecten. Zo loopt er een partnership met Howest (Hogeschool West-Vlaanderen) en UGent (Universiteit Gent) voor de demonstratie van digitale oplossingen binnen een assemblageomgeving. Samen met ASCO Industries en KU Leuven onderzoeken we mogelijkheden om 3D-printing als alternatief voor de productie van smeedonderdelen in te zetten. De krachtenbundeling met Melotte, Goddeeris, Tisea en DeNayer Instituut focust zich op de creatie van een AI-gestuurd station voor de autonome beoordeling van gereedschapsslijtage.”
STERCK. Hoe ziet u metaalbewerking in België evolueren?
Herman: “De trend naar local sourcing binnen Europa is een grote opportuniteit en kan leiden tot snellere levertijden en een hogere flexibiliteit. De kans op verstoringen in de ‘supply chain’ verkleint er ook door. De kortere transportafstanden verlagen bovendien de CO2-uitstoot. Het moet wel de ambitie zijn om de productiviteit te laten groeien. Bij Sirris staan we graag klaar om bedrijven te begeleiden bij cruciale stappen in die richting; hetzij via eigen kennis, hetzij via doorverwijzingen naar externe experts.”