Nood aan flexibiliteit en innovatie

Limburg is een logistieke topregio maar de transportsector kreunt onder de moordende verkeersdruk. Neem daar nog de hoge loonkosten en de recente kilometerheffing voor vrachtwagens bij en je beseft dat er nood is aan innovatie, flexibiliteit en alternatieve partnerships. STERCK brengt een round-up én werpt een blik op de toekomst.

De Limburgse logistieke sector is in volle expansie. Alle logistieke functies samen zijn vandaag goed voor ongeveer 10% van de totale tewerkstelling in Limburg en er is nog veel uitbreidingspotentieel. Om te kunnen doorgroeien naar een logistieke toppositie in Europa, moeten we wel op zoek gaan naar oplossingen voor problemen die de hele sector treffen. Gelukkig is er aan innovatie en samenwerkingsverbanden in onze provincie geen gebrek. Logistiek Platform Limburg (LPL) - zo’n tien jaar geleden opgericht onder de koepel van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Limburg - werkt intensief aan diverse thema’s. “De logistieke sector heeft zich na de sluiting van Ford Genk behoorlijk ontwikkeld”, zegt Erik Gerits, gedeputeerde van Economie en voorzitter van POM Limburg. “Private bedrijven hebben tussen 2013 en 2015 voor ruim 360 miljoen euro in Limburgs logistiek vastgoed geïnvesteerd en meer dan 1.600 jobs gecreëerd. Die groei werd niet enkel gerealiseerd door Limburgse bedrijven. Ook nieuwe bedrijven beseffen dat Limburg veel troeven heeft als logistieke draaischijf.”

War for talent

Op de arbeidsmarkt zijn er echter heel wat uitdagingen. Daarom steekt POM Limburg veel tijd, energie en moeite in de thema’s opleiding, kennis en arbeidsmarkt. “We proberen jongeren via diverse acties te sensibiliseren voor een job in de logistiek. Het aantal inschrijvingen voor de studierichting logistiek management stijgt significant, maar de vraag is groter dan het aanbod. Bovendien wordt ook het belang van ICT, engineering en supply chain management elke dag groter. Neem nu H. Essers, dat bedrijf heeft meer dan 100 IT’ers in dienst”, verduidelijkt Johan Grutman, logistiek manager bij LPL en POM Limburg. “Het grootste voordeel van de logistieke sector? De jobzekerheid. De groeicijfers liegen er niet om. Net omdat we laag- én hoogopgeleide profielen nodig hebben, is de sector zo aantrekkelijk.”

Atypische samenwerkings-verbanden

Een andere innovatieve oplossing om een duurzaam evenwicht tussen flexibiliteit en werkzekerheid te creëren in de Limburgse logistieke sector is de Limburgse Pool voor Transport en Logistiek. Vier Limburgse transportbedrijven - TDL, Alders Transport, Transport Lux en Multimodal Transports & Logistics (MDL) - hebben een werkgeversgroepering opgericht om vrachtwagenchauffeurs met elkaar te kunnen delen. “Het is een sterk signaal dat transportbedrijven samen zoeken naar vernieuwende oplossingen voor problemen die de hele sector treffen, en ze daarna ook effectief realiseren”, zegt gedeputeerde Erik Gerits.

Groen licht van minister Peeters

De vier betrokken Limburgse transportbedrijven hebben de truckerspool opgericht onder de vorm van een vzw. Alle geselecteerde vrachtwagenbestuurders krijgen er een contract van onbepaalde duur. Afhankelijk van de wens van de chauffeur (bijvoorbeeld liever deeltijdse tewerkstelling) en de piekmomenten bij de leden-werkgevers zullen de deelnemende bedrijven de chauffeurs afwisselend inzetten. Federaal Minister van Werk Kris Peeters keurde de oprichting goed. “De uitrol en operationalisering van deze werkgeversgroepering kan een inspiratie zijn voor anderen. Dit is een ideale oplossing voor bedrijven die wel werk hebben, maar om verschillende redenen zelf geen werknemer kunnen aanwerven. Bovendien is het een innovatieve manier van jobcreatie”, zegt minister Peeters.

Tussen 2013 en 2015 zijn in de Limburgse logistieke sector 1.600 jobs gecreëerd. 

Instroom boosten, uitstroom vertragen

De truckerspool biedt niet enkel voordelen voor de betrokken transportbedrijven, maar ook voor de vrachtwagenchauffeurs zelf. Jonge, minder ervaren chauffeurs krijgen de kans om hun C- of CE-rijbewijs zonder extra kosten te behalen en vervolgens een brede ervaring op te doen bij diverse werkgevers, die elk in een specifieke niche van de transport­sector actief zijn. Dat moet de instroom van nieuwe chauffeurs naar de sector verhogen, het is immers nog altijd een knelpuntenberoep. “In het leer-werktraject wordt er vooral ingezet op multifunctionaliteit. Chauffeurs ontwikkelen verschillende competenties bij verschillende bedrijven. Na 18 maanden kunnen ze doorstromen naar één van de deelnemende bedrijven waar ze een deel van hun traject gevolgd hebben, of ze kunnen in dienst blijven van de werkgeversgroepering”, verduidelijkt Roel Smets, CEO van Alders Transport. “Tegelijkertijd groeit de vraag naar deeltijds werk van oudere chauffeurs. Dankzij de truckerspool kunnen we de behoeften en mogelijkheden op elkaar afstemmen en werkbaar werk aanbieden. Vergeet niet dat ongeveer de helft van de vrachtwagenchauffeurs ouder is dan 50 jaar. Dat is angstaanjagend.”

Succesverhaal

De oprichting van de werkgeversgroepering was niet eenvoudig. “Er is namelijk heel wat dwingende regel­geving en een behoorlijk zware administratieve procedure”, zegt Johan Grutman. “Maar we we hebben goede hoop dat dit poolconcept succesvol zal zijn. Hopelijk kunnen we binnenkort een gelijkaardig traject opstarten voor andere logistieke functies zoals bijvoorbeeld magazijnmedewerker."

Roel Smets: "Interimkantoren kregen de vacatures voor chauffeurs niet ingevuld, voor onze truckerspool verzamelden we in één week zonder veel moeite 100 sollicitanten. Een vast contract is nog altijd veel waard."

Nieuw arbeidsmarktfonds

Om het concurrentievermogen van de logistieke sector in Limburg te bevorderen en om de verdere groei van deze sector strategisch te ondersteunen, is het belangrijk dat de provinciale arbeidsmarkt nog beter wordt afgestemd op de huidige en toekomstige noden van de logistieke bedrijven in Limburg. 

“Lokale werkgevers geven aan dat er jaarlijks nog altijd te weinig goed opgeleide logistieke arbeidskrachten de Limburgse arbeidmarkt betreden. Het gaat dan in het bijzonder over vrachtwagenchauffeurs en magazijnmedewerkers, maar er zijn ook te weinig hoogopgeleide logistieke experten”, zegt Erik Gerits. 

“Daarnaast kampt de sector ook met een hoge mate van vergrijzing. Als provincie Limburg maken we nu 1,8 miljoen euro vrij voor de komende drie jaar, om tegemoet te komen aan de huidige vraagstukken op de arbeidsmarkt. Het gaat dan om projecten die zich richten op een specifieke nood van de regionale arbeidsmarkt, een specifieke doelgroep of een sectorgebonden vraagstuk. Daarbij stimuleren we telkens de samenwerking met en tussen de gemeenten. Projecten die bepaalde knelpunten in de logistiek helpen oplossen, komen ook in aanmerking. 

Concreet zullen werkgevers- en werknemersorganisaties, beroepsfederaties, sectorfondsen, publieke en particuliere opleidingsinstanties, erkende regionale samenwerkingsverbanden maar ook VDAB, OCMW’s en lokale besturen van het arbeidsmarktfonds gebruik kunnen maken.”

Het doel van Lean & Green is om de CO2-uitstoot met 20% te verminderen.

Aanhoudend fileleed

Er zijn echter nog veel meer initiatieven nodig om de transportsector en logistieke bedrijven aantrekkelijker te maken. De kilometerheffing voor vrachtwagens met een maximaal toegelaten gewicht van meer dan 3,5 ton is ondertussen ongeveer een jaar van kracht. 

Roel Smets, voorzitter van Verenigde Vervoerders van Limburg (VVL-Febetra), trekt voorlopige conclusies. “De desastreuze opstart is inmiddels verteerd en op technisch vlak lijkt alles behoorlijk onder controle. Elke transporteur heeft min of meer een manier gevonden om de ongeveer 8% extra kosten volledig of gedeeltelijk door te rekenen aan de eindklant. Ondanks de prijzendruk heeft de kilometerheffing volgens ons niet voor extra faillissementen gezorgd. Daartegenover staat dan wel dat de opbrengsten voor de overheid lager liggen dan verwacht.”

Extra bestelwagens

In tegenstelling tot de verwachtingen is het mobiliteitsprobleem er niet op vooruitgegaan. Roel Smets: “Het effect van de kilometerheffing op de files is nihil. Daarvoor zullen we moeten wachten tot ook rekeningrijden voor personenwagens van kracht gaat. Onze commerciële snelheid neemt elk jaar verder af, met 2016 als topjaar. Bovendien zien we dat het aantal bestelwagens - al dan niet met aanhangwagen - ontzettend hard stijgt. Zij ontsnappen op allerlei vlakken van extra kosten. Die e-commerce-slaven betalen geen kilometerheffing én moeten zich niet houden aan rij- en rusttijden. Het wordt hoog tijd dat daar wat aan gedaan wordt."

Lean & Green

Een andere heikele kwestie is de reductie van CO₂-uitstoot. VIL, het innovatieplatform voor de logistieke sector, ondersteunt en begeleidt Vlaamse verladers en logistieke dienstverleners om in hun transport- en logistieke activiteiten de energie-efficiëntie te verbeteren en hun CO₂-uitstoot te beperken. “Het Lean & Green-programma werd in 2007 in Nederland opgestart onder de vleugels van Connekt. Het VIL startte vijf jaar later, eind 2012, met de uitrol in Vlaanderen”, zegt Peter Lagey, projectleider bij VIL. “Ondertussen zijn we ruim vier jaar verder en het thema is actueler dan ooit. Het doel van het Lean & Green-programma is om een plan van aanpak te schrijven waarin bedrijven aangeven wat de huidige staat is en welke maatregelen ze zullen ondernemen om binnen de vijf jaar hun CO₂-uitstoot met minimaal 20% te verminderen. Het VIL biedt begeleiding en organiseert diverse workshops, de VUB beoordeelt het plan van aanpak en kent een score toe. Afhankelijk van die score, krijgt een bedrijf al dan niet een Lean & Green Award. Vandaag zijn er in Vlaanderen 74 bedrijven die zo’n award gekregen hebben. Let wel, eigenlijk is dit niet meer dan een intentieverklaring. Pas als het bedrijf ook effectief 20% minder CO₂-uitstoot, verdient het een Lean & Green Star. Op dit ogenblik hebben we 11 bedrijven beloond. In Limburg zijn dat Group GTS uit Tessenderlo, TDL uit Lummen en Carglass Hasselt.”

Doelstellingen 2050Om 20% minder CO₂ uit te stoten, zijn heel wat inspanningen nodig. “In eerste instantie zijn een modern wagenpark, juiste bandenspanning en ecologische rijstijl een must," zegt Peter Lagey van het VIL. "Maar dat is in geen enkel geval voldoende. Ook lege kilometers vermijden is ontzettend belangrijk. En dat vereist een denkoefening die iets moeilijker is. Partnerships met andere transportbedrijven, bijvoorbeeld. Of alternatieve brandstoffen zoals CNG of LNG. Maar helaas wordt dat nog te weinig gestimuleerd. 

Wat de logistiek betreft, moeten heel wat producenten eens nadenken hoe ze efficiënter kunnen beleveren. Zijn drie halve vrachtwagens per week echt nodig? Of is de klant ook tevreden met één volle vrachtwagen per week? Hier stimuleren we voornamelijk om de dialoog aan te gaan en op zoek te gaan naar win-winsituaties voor alle betrokken partijen. Zulke denkpistes zijn absoluut noodzakelijk want op dit moment kunnen we de Europese doelstellingen van 2050 niet halen. De transportsector zou de CO₂-uitstoot met factor zes moeten verlagen. Met de technologie waarover we vandaag beschikken is dat niet haalbaar. Zelfs niet als we alles via spoor en binnenvaarten zouden transporteren. Waterstof kan een oplossing bieden, maar ook daar zijn nog heel wat struikelblokken. Hoog tijd voor een technlogische evolutie!”

Modal shift

Rijd je regelmatig via de Antwerpse of Brusselse Ring? Dan weet je dat de toestand op de wegen schrijnend is. Eén van de manieren om de logistieke ketens te optimaliseren is door goederenstromen zoveel mogelijk te bundelen. Het ultieme alternatief voor wegtransport blijkt dan al snel het Albertkanaal. “Er is echter nog veel nood aan sensibilisering”, zegt Johan Grutman van POM Limburg. “De Vlaamse Waterweg (het voormalige NV De Scheepvaart, nvdr.) doet al heel wat inspanningen maar bedrijven zijn nu eenmaal weinig vertrouwd met de mogelijkheden van binnenvaart. Er is nog veel koudwatervrees. Toch zijn er heel wat mooie cases waaruit blijkt dat het lukt. Kijk maar naar Metrotile Europe uit Tongeren of ArtStone uit Heusden-Zolder.”

Collaboratieve robots of Cobots zijn de toekomst.

Zelfrijdende trucs?

Bieden onbemande vrachtwagens een oplossing voor het mobiliteitsprobleem? In de verre toekomst misschien, maar zeker morgen nog niet. “Het duurt nog zeker vijf tot tien jaar vooraleer we ons aan zelfrijdende of in konvooi rijdende vrachtwagens mogen verwachten op de Europese wegen”, zegt Peter Lagey van VIL. “Er zijn nog heel wat technische aspecten maar ook de impact op de vrachtwagenchauffeurs is groot. Uit ons zogenoemd ‘Value Added Trucking’-project blijkt dat de chauffeur van morgen voor een ware transformatie staat. Hij zal moeten evolueren van een chauffeur met passie voor rijden naar een administratief polyvalent medewerker, bij voorkeur met de kenmerken van een accountmanager.”

Drones en cobots

Ook de inzet van drones voor bijvoorbeeld leveringen van kleine pakjes is nog niet aan de orde. Het bereik en de transportcapaciteit zijn bijvoorbeeld nog te klein. Drones die de voorraad inventariseren in een magazijn of de materialen en equipment op een buitenterrein controleren, bieden daarentegen meer kansen op korte termijn. Op privé­terreinen gelden er immers minder wettelijke beperkingen. “Waar we wel heel hard in geloven zijn cobots of collaboratieve robots”, zegt Luc Pleysier, Program Manager bij het VIL. “Dat zijn next-gen robots die naast een menselijke medewerker staan en enkele deelprocessen overnemen of ondersteunen. Denk aan repetitieve taken of ergonomisch minder interessante taken zoals het optillen van zware voorwerpen. Een moderne Cobot kan probleemloos tot 35 kilogram aan. Dat schept heel wat opportuniteiten in de logistieke sector. Robots worden vaak stiefmoederlijk behandeld, maar ze zijn ideaal om repetitieve taken 100% correct uit te voeren. Een andere troef is dat een cobot veel eenvoudiger te implementeren is dan een industriële robot. 

En een andere innovatie met veel potentieel zijn de zogenoemde transportrobots. Vergelijk het met autonome voertuigen. Ze picken een pakket of volledige pallet en transporteren die van A naar B zonder enige aanpassing aan de infrastructuur. Ze zijn ideaal toepasbaar in een collaboratieve mode waarbij ze een logistiek proces kunnen ondersteunen, zoals het autonoom volgen bij het picking proces. De toekomst ziet er veelbelovend uit aangezien de rekenkracht en artificiële intelligentie nu pas echt snel evolueert. Robots, drones en cobots zullen alsmaar slimmer en zelflerend worden.”