Advocaat is voortaan een onderneming

Bijna 2 jaar geleden smolten de balies van Hasselt en Tongeren - als eerste in Vlaanderen - samen tot één grote Limburgse balie. De eerste stafhouder van die Limburgse balie is Bernard Mailleux. We bespraken met hem de evolutie die het beroep van advocaat momenteel doormaakt en stonden ook stil bij de belangrijkste wijzigingen in het handels- en vennootschapsrecht.

STERCK. De fusie is intussen helemaal afgerond?

Mailleux: “Dat klopt. We hadden voor de fusie tussen de twee balies al een samenwerking op diverse vlakken, zoals een gezamenlijk overlegplatform met de magistratuur, een overlegplatform om een deel van het Hof van Beroep naar Limburg te halen, een gezamenlijk opleidingscentrum, … Maar we voelden dat een schaalvergroting nodig was. Ook de magistratuur evolueert naar grotere gehelen. Er is bijna 8 jaar aan de fusie gewerkt. De laatste twee stafhouders Erik Schellingen en Dirk Van Coppenolle hebben dit kunnen afronden. Het zwaartepunt van onze administratieve activiteit bevindt zich nu in Hasselt omdat we daar centraal gelegen zijn in het gerechtsgebouw. In Tongeren hebben we nog steeds een vestiging en activiteiten zoals stagecommissies, vergaderingen, studiedagen, … We zijn nu een balie met ongeveer 1.000 advocaten. Vroeger waren we qua grootte de 6de en 7de balie in Vlaanderen, nu zijn we ineens de 4de grootste. Dat heeft ook zijn invloed in de organen van de Orde van Vlaamse Balies (OVB) die een flink deel van de bestuurs- en administratieve taken op zich neemt.”

STERCK. Wat zijn de taken van de balie vandaag?

Mailleux: “We komen maandelijks bijeen en beginnen met het opnemen van stagiairs, de kantoorwisselingen, onderzoek naar statuten en akkoorden die advocaten maken om samen te werken, … Daarnaast wordt onze agenda vaak bepaald door derden. We bespreken bijvoorbeeld voorstellen van de magistratuur om in de toekomst op een bepaalde manier te werken. En we hebben ook verschillende voorbereidende commissies voor familierecht, strafrecht, bemiddeling, … We hebben commissies met gerechtsmandatarissen, met de faillissementscuratoren, de collectieve schuldbemiddelaars, de voorlopige bewindvoerders, … En we zijn ook bevoegd om advies te geven over ereloongeschillen. Mensen kunnen niet rechtstreeks naar de balie stappen als ze een probleem met erelonen hebben. Sinds een advocaat een onderneming is, gaan die geschillen naar de rechtbank die soms advies vraagt aan ons.”

STERCK. U heeft de handen meer dan vol?

Mailleux: “Als stafhouder doe ik nog veel meer. Ik ontvang bijvoorbeeld alle klachten over de advocatuur, maar ook en vooral vragen van advocaten hoe ze zich volgens de plichten­leer moeten gedragen. Er komen trouwens ook heel wat zaken binnen waarin ik niet bevoegd ben, zoals klachten over rechters. Die geef ik dan door. In totaal gaat het over 700 dossiers per jaar. Mijn belangrijkste taak is dus om in te staan voor de deontologie van het beroep (de plichtenleer). Het is minstens een halftijdse job. Hoe ik dat gedaan krijg? Ik ben de oudste vennoot in een kantoor met twintig advocaten. Je moet ’s avonds en in het weekend terug werken. Dat weet je op voorhand. Het is daarom ook goed dat het mandaat beperkt is tot twee jaar.”

STERCK. De deontologie van advocaten ondergaat een hele evolutie?

Mailleux: “Absoluut. De advocaat wordt sinds kort als een onderneming beschouwd en in die zin geldt ook de vrijheid van ondernemen. Die is beperkt door onze plichtenleer in het belang van de rechtzoekende (en soms ook in het belang van de advocaat als die gelijk loopt). We hebben een beroep waarin onderling heel veel gecommuniceerd wordt. Dat is heel belangrijk en als die communicatie niet gebeurt, kom ik soms tussen. Ik kan een aantal voorlopige maatregelen nemen, maar ik kan geen tucht voeren. Ik kan een dossier wel inleiden voor de tuchtraad. De ­minister is volop bezig het statuut van de advocaat te herzien, er zijn al rapporten en er is heel wat commentaar. Ik voorzie ingrijpende wijzigingen, maar welke het zullen zijn, daarvoor is het nog te vroeg. Het beroepsgeheim, de onafhankelijkheid en de partijdigheid voor de cliënt moeten echter absoluut overeind blijven.”

STERCK. Wat is er nog veranderd?

Mailleux: “Om het heel negatief te stellen, kan een advocaat of zijn kantoor sinds 1 mei failliet worden verklaard. Verder gelden alle maatregelen in het wetboek economisch recht die consumenten beschermen uiteraard ook ten opzichte van advocaten. We hebben dezelfde informatieplicht als andere beroepen. Natuurlijk weten we op voorhand niet altijd waar een traject zal uitkomen. Maar we zijn wel verplicht een indicatie te geven, onder voorbehoud van wat men aan de andere kant doet. Een gerechtelijk dossier is als een auto met twee chauffeurs die alle twee over een gaspedaal en een rem beschikken. Je kan van de andere kant iemand krijgen die als opdracht krijgt zo veel mogelijk af te remmen, heel veel procedures op te ­starten, … Dan krijg je natuurlijk een heel ander dossier dan iemand die zo snel mogelijk tot een gemeenschappelijke oplossing wil komen. Dat is niet altijd gemakkelijk. Een advocaat kan nog steeds, mits de nodige voorafgaande informatie en binnen de redelijke grenzen, zijn ereloon vrij bepalen. Het is de rechter die bij betwisting beslist, maar er is wel rechtspraak van het Hof van Cassatie die zegt dat bij een betwisting, het aan de Raad van de Orde van advocaten is om de rechtbank te adviseren of het ereloon binnen de norm is.”

STERCK. Stellen advocaten zich tegenwoordig commerciëler op?

Mailleux: “Ja. Vroeger werd een advocaat vervolgd als het bord aan zijn deur 10 cm te groot was. Vandaag heeft hij volledige vrijheid. Je ziet advocaten op voetbaltruitjes en andere communicatiedragers staan. Kantoren nemen fantasie­namen aan die wettelijk beschermd worden, … We zitten volledig op het commerciële domein. Momenteel voeren we een debat in welke mate een advocaat mag uitpakken met het feit dat hij zaken wint. Dat is momenteel nog verboden, vooral in het kader van het beroepsgeheim. Niet elk cliënteel wil met zijn zaak in de publiciteit komen. Plus wat is een zaak winnen? Dat is vaak een grijze zone. Een kantoor dat heel veel incasso doet waarvan 99% niet betwist is: zijn dat allemaal gewonnen zaken?"

STERCK. Is er een invloed op de tarieven?

Mailleux: “Er is vooral minder uniformiteit. Er zijn uitschieters naar onder en naar boven toe. De rechtzoekende wordt ook bewuster. Bedrijven en overheden die een advocaat nodig hebben, organiseren tegenwoordig vaak aanbestedingen. Men speelt kantoren tegen elkaar uit. Je ziet ook de specialisatie toenemen. Zeker in associaties gaat men domeinen verdelen onder advocaten.”

Het faillissement zal meer beschouwd gaan worden als een ongeluk in de uitbouw van een onderneming.

Bemiddeling groeit explosief

STERCK. Er is ook een sterke toename van het aantal gerechtelijke mandaten, voorlopige bewindvoerders en collectieve schuldbemiddeling?

Mailleux: “Dat is de laatste tien jaar explosief toegenomen. Eigenlijk is de organisatie van het faillissementsgebeuren sterk geprofessionaliseerd met verplichte opleidingen, stages, het opnemen op lijsten op basis van kennis, de volledige digitalisering van het systeem (via www.regsol.be), zowel voor schuldeisers als faillissementen. We werken voor 95% in een digitale omgeving en gaan langzaam maar zeker naar het ­papierloze insolventiedossier, waarin ook de bescherming van bedrijven in de WCO-regeling worden opgenomen.

Men zegt vaak dat als je naar een advocaat stapt, je altijd naar de rechtbank gaat. Maar dat is niet zo. Advocaten proberen altijd eerst een zaak onderling te regelen. De vertrouwelijke brieven die we naar elkaar schrijven, daarmee tasten we het terrein af. We kunnen heel vrij onderhandelen, want als het mislukt weet niemand daarvan. Die fase wordt bijna altijd gevoerd bij betwiste zaken. Als dat niet lukt, komt het dossier op de rechtbank. Die zal op voorhand nog eens kijken of een zaak bemiddelbaar is of niet. Veel zaken die voor de rechtbank komen, kunnen vrij snel afgehandeld worden. Vaak zijn ze niet echt betwist of gaat het om zaken waar in eerste instantie een expert gevraagd wordt die de rol van verzoener op zich zal nemen. En dan heb je de meer ingewikkelde geschillen waarbij men van beide zijden vragende partij is voor een bemiddelaar.”

STERCK. Veel advocaten stappen in een associatie, maar er zijn ook heel wat associaties die uit elkaar vallen?

Mailleux: “Ik denk niet dat we moeten overdrijven. Zoveel breuken zijn er niet. Natuurlijk zijn er af en toe spanningen. Om de één of andere reden creëren bepaalde advocaten in een associatie meer vertrouwen dan anderen en hebben ze een groter cliënteel. Of men ontwikkelt door ervaring of voortschrijdend inzicht een andere visie op het beroep. Soms evolueert men ook naar een specialisatie die niet past binnen het kader van het kantoor. Dat kan leiden tot een breuk. Een advocaat heeft ook weinig materiële middelen nodig om te kunnen starten. Een aantal boeken en een softwareabonnement volstaan. Men kan desnoods thuis in de woonkamer werken. Er zijn misschien wel veel naamswijzigingen, maar daarom zijn er nog niet zoveel veranderingen.”

STERCK. De numerus clausus voor advocaten gaat er niet komen. Zijn er niet teveel advocaten?

Mailleux: “Er zijn misschien wel wat teveel advocaten. Dat heb ik in het verleden ook al gezegd. Volgens internationale cijfers kan de toename van artificiële intelligentie op termijn tot 25% van de balie treffen. Maar het is niet meer zo dat er nu veel meer kandidaat-stagiairs dan stageplaatsen zijn, zoals een paar jaar geleden. De economie gaat nu beter en van de afgestudeerde juristen gaat er slechts een vijfde naar de balie. De maatschappij kent een sterke juridisering. Er worden momenteel veel juristen gevraagd in grote bedrijven, bij de overheden, … Daardoor is er een evenwicht. Het signaal van een tijd geleden dat er teveel advocaten zijn speelt ook een rol. Bovendien is er nu meer verscheidenheid op de markt.“

Nieuwe insolventiewet

STERCK. Wat zijn de belangrijkste evoluties in het handels- en ondernemingsrecht?

Mailleux: “Belangrijk is de nieuwe insolventiewet die is ingegaan op 1 mei. Daarin wordt de bestaande WCO (wet continuïteit onderneming) voor de bescherming van bedrijven in moeilijkheden mee geïntegreerd. Ze noemen dat de ‘depistage’. Ook de Kamer voor Handels­onderzoeken wordt daarin geregeld. We gaan efficiënter kunnen werken, ook dankzij de digitalisering. Men wordt nu bijvoorbeeld sneller verwittigd als een bedrijf schulden heeft. Het faillissement zal meer beschouwd gaan worden als een ongeluk in de uitbouw van een onderneming, iets dat iedereen al eens kan overkomen. Meer de Amerikaanse mentaliteit dus. Maar men gaat wel strenger zijn voor mensen die ondanks problemen toch blijven doorgaan. In het handels- en ondernemingsrecht krijgt bemiddeling een steeds prominentere rol.
Een heel belangrijke verandering in het faillissementsgebeuren is ook dat iemand die failliet gaat, de dag daarna terug kan gaan werken en niet meer onder het loonbeslag valt. Men maakt een staat op van alles wat je hebt op datum van het faillissement (met uitzondering van de persoonlijke goederen) en alles wat je de dag erna verdient is terug voor jou. Binnen de advocatuur is voorzien dat een advocaat die failliet wordt verklaard zijn beroep niet kan verderzetten, maar aan de orde kan vragen om onmiddellijk opnieuw ingeschreven te worden.”

Vennootschapsrecht

STERCK. Een belangrijke verandering is ook het nieuwe vennootschapsrecht dat eraan komt?

Mailleux: “Dat klopt. De nv zal een onderneming worden met een minimumkapitaal van 5 miljoen euro. De meest voorkomende vennootschapsvorm bvba zal een vennootschap worden zonder kapitaal. Nu moet men nog 18.600 euro inbrengen. Onder de nieuwe wet gaat het kapitaal aangepast zijn aan de activiteit. Een advocaat die met een bvba wil beginnen heeft bij wijze van spreken maar een tafel, wat stoelen en een laptop nodig … Als je dat met een goed financieel plan kan aantonen, zal 3 à 4.000 euro volstaan. Maar als je een bedrijf wil beginnen dat een eigen stock van 100.000 euro nodig heeft, dan zal het oprichtingskapitaal ook in verhouding moeten zijn. De verantwoordelijkheid wordt veel groter. Maar het zal dichter aanleunen bij de economische realiteit. De coöperatieve vennootschap wordt ook echt terug een vennootschap zoals ze oorspronkelijk bedoeld was: een soort aankoopcoöperatieve van goederen of van diensten. Het vennootschapsrecht is een zeer technische materie, maar we verwachten toch dat de wijzigingen dit jaar nog wet zullen worden. Het wetsontwerp werd door de vorige regering goedgekeurd en naar het parlement verzonden. De overgangsperiode gaat zich wel over ettelijke jaren uitspreiden.”

Een gerechtelijk dossier is zoals een auto met twee chauffeurs die alle twee over een gaspedaal en een rem beschikken.

STERCK. En dan is er nog de wetgeving rond GDPR?

Mailleux: Dat is uiteraard een heel belangrijk thema. De GDPR-advocaat op ons kantoor weet niet meer weet waar zijn hoofd staat. We zullen dat met het nodige realisme tegemoet moeten treden zonder paniekvoetbal. Maar we zullen toch ons gedrag in het beheer van data en communicatie moeten aanpassen. Dat moet geleidelijk gebeuren. We moeten mensen bewust maken dat er misbruik kan ontstaan als je dat niet doet. Als we binnen enkele jaren terugkijken zullen we zeggen: hoe is het mogelijk dat we dat toen allemaal niet deden?”