Ondernemerszin en passie voor kinderboeken

Eind vorig jaar schonk Philippe Werck zijn Clavis-aandelen aan zijn enige dochters Kristien en Sigrid. De tweede generatie van de kinderboekenuitgever zit al langer in het managementteam, maar de dochters zijn nu dus ook eigenaar. Samen met de overdracht ondertekenden ze een familiecharter. De ambitie is torenhoog. Clavis geeft vandaag boeken uit in maar liefst 55 landen. Maar als het van Kristien en Sigrid afhangt, zal dat cijfer jaar na jaar verder stijgen.

Philippe Werck startte zo’n veertig jaar geleden met de kinderboekenwinkel Poespas in Hasselt. Zijn drijfveer? Zoveel mogelijk kinderen van goede boeken voorzien. In 1984 – zo’n zes jaar na de oprichting van Poespas – stilde Werck zijn ondernemershonger met nog een tweede bedrijf. Hij richtte zijn eigen kinderboekenuitgeverij op: Clavis. “Meteen met een Latijnse – en dus internationale – naam en uitstraling. De baseline was niet voor niets in het Engels: ‘The key to good books’. Het was vanaf dag één de ambitie om ook buiten de landsgrenzen te ondernemen”, legt Philippe Werck uit. “De eerste internationale stappen volgden in 1989. Toen trok ik naar de Frankfurter Buchmesse. Door de jaren heen kwamen er alleen maar méér landen en talen bij. Vandaag ­hebben we 43 medewerkers, verspreid over de verschillende vestigingen in Hasselt, Amsterdam en New York. Op jaarbasis lanceren we zo’n tweehonderdvijftig verschillende titels. Dat komt neer op één nieuw boek per werkdag.”

STERCK. Wat is de filosofie van Clavis?

Philippe: “We zijn sinds dag één een heel kindvriendelijke uitgeverij. De meeste hoofdpersonages in onze boeken zijn ook daadwerkelijk kinderen. Eigenlijk willen we met al onze titels drie dingen doen: een spiegel voorhouden, ­aanleren dat alle kinderen anders zijn en kennis overdragen. En ­uiteraard niet enkel in België en Nederland. Er zijn in de hele wereld kinderen en de thema’s zijn eveneens universeel herkenbaar. Dus verkopen we licenties of laten we boeken vertalen. De Verenigde Staten was jarenlang dé plek om kinder­boeken uit te geven – vandaar ons kantoor in New York – maar tegenwoordig merken we een verschuiving naar Azië. Onze boeken doen het ontzettend goed in China en Korea. We hebben op dit moment vijf voltijdse medewerkers op de afdeling Foreign Rights. En we schuimen verschillende beurzen in de wereld af: van Bologna en Göteborg tot Taipeh en Kazachstan.”

STERCK. Welke zijn de bestsellers?

Sigrid: “Clavis heeft een heel divers aanbod: zo’n tweeduizend titels voor lezers van nul jaar tot young adult. Er is gelukkig géén ­topseller die er met kop en schouders bovenuit steekt. We ­hebben geen Harry Potter-effect gekend. Dat hoeft ook niet. We kijken liever op lange termijn. We hebben meer dan vijfhonderd boeken die het in verschillende landen erg goed doen. Het luierboek van Guido Van Genechten is zeker 500.000 keer verkocht. Daar zijn we uiteraard erg fier op.”

STERCK. Is de basis altijd Belgisch? Werken jullie uitsluitend met Belgische auteurs en illustratoren?

Sigrid: “Nee. Het merendeel komt natuurlijk wel van hier. We hebben dan ook goede academies en een erg sterke beeldcultuur. Gemiddeld ontvangen we zo’n veertig manuscripten per week. Daar zitten ook heel wat internationale inzendingen tussen. We werken wel regelmatig samen met illustratoren uit andere landen. Tot in China.”

STERCK. Kristien en Sigrid, was het een evidentie dat jullie mee in de zaak zouden stappen?

Kristien: “Helemaal niet. We zijn natuurlijk wel opgegroeid tussen de boeken. Letterlijk. We woonden jaren boven Poespas. Sigrid en ik lazen ’s avonds alle boekenrekken leeg. De passie voor ­verhalen en illustraties is ons dus wel met de paplepel ingegeven. We gingen ook mee naar de boekenbeurzen in binnen- en buitenland.”

Sigrid: “Ik had zelfs nooit gedacht dat ik voor Clavis zou werken. De affiniteit voor het product was er natuurlijk wel, maar ik wilde in een internationaal bedrijf werken. Dus na mijn talenstudies kwam ik in een internationale stripdrukkerij terecht. Daar kwam mijn talenkennis en boekenachtergrond perfect van pas. Ik zat minimaal één dag per week in Parijs. Na vier jaar trok ik – volledig op eigen initiatief – toch naar papa. Maar dat zou nooit gebeurd zijn als Clavis enkel lokaal bezig zou zijn. Het internationale aspect is voor mij heel belangrijk.”

Philippe: “Ik was natuurlijk verheugd toen Sigrid kwam aankloppen. Er was ruimte en werk genoeg bij Clavis. Het was een eer. Bovendien had Sigrid intussen flink wat technische bagage uit de drukkerij.”

Kristien: “Mijn parcours was gelijkaardig. Ik ben ­econoom van opleiding en heb een behoorlijk lang parcours op het conservatorium afgelegd. Na mijn licentiaat heb ik nog een doctoraatsonderzoek gevoerd op het vlak van economie en cultuur. Mijn droom was een managementfunctie in de podiumkunstensector. Maar ik had een hekel aan de beleidsplannen en subsidies … er zat blijkbaar toch méér ondernemer in mij dan ik dacht. En dus keerde ik na enkele jaren doceren aan de universiteit ook terug naar een passie uit mijn kindertijd: boeken. Intussen zit ik al twaalf jaar bij Clavis. En het is geweldig. Een kinderboek is het mooiste product van de wereld.”

STERCK. Plots zitten de twee dochters in de zaak. Wanneer gingen de eerste gesprekken over de overdracht?

Sigrid: “We hadden allebei al aandelen sinds 2007 omdat Kristien en ik vanaf toen actief mee in de zaak werkten. En wat de overdracht betreft, is eigenlijk alles ontzettend spontaan verlopen.”

Philippe: “Ik ben sowieso een langetermijndenker. Ik stel mezelf vaak de vraag waar Clavis binnen vijf of tien jaar moet staan. Toen het voor het eerst over een eventuele overdracht ging, vond ik het vooral belangrijk om alles goéd te regelen. We zijn drie diverse karakters en uiteraard zijn we het niet altijd met elkaar eens. Dat hoeft ook niet, maar ik wilde absoluut wrijving vermijden. Daarom vond ik het belangrijk om er – zo’n vier jaar geleden – een derde partij bij te halen. We zijn dan bij onze adviseur – Van Havermaet – gaan aankloppen. Peter Vandeput en Julie Dekker hebben alles begeleid op een erg geduldige manier. Ze hebben in eerste instantie vooral geluisterd.”

STERCK. Met welke vraag ging je specifiek naar Van Havermaet?

Kristien: “We wilden begeleiding op fiscaal, juridisch en inhoudelijk vlak. Het was goed dat iemand zich eens over de kwestie zou buigen. Wij zaten er te dicht op. We hadden een helicopterview nodig. En er werd meteen voorgesteld om een familiecharter op te stellen. Er volgden diverse aparte gesprekken en meetings met ons alle drie samen.”

STERCK. Wat houdt dat familiecharter precies in?

Sigrid: “We hebben heel wat vragen beantwoord en een mooi stappenplan uitgewerkt. Eigenlijk zijn er veel mogelijke scenario’s voorgelegd. Daar hebben we aan zitten polijsten tot we het helemaal eens waren. Het gaat over hoe wij nu samenwerken, maar ook wat er moet gebeuren als een eventuele volgende generatie zich aanmeldt. Bovendien is alles op een erg respectvolle manier verlopen. Er is nooit één hard woord gevallen. Papa is soms wel een beetje eigenzinnig, maar alles is wel bespreekbaar. Net daarom hebben we ook zoveel respect voor hem. Dat is misschien wel de rode draad in heel het verhaal. Er zijn door de jaren wel wat hindernissen geweest. Die hebben ons gevormd tot wie we vandaag zijn. Soms nemen we de verkeerde beslissingen, maar we zullen de schuld nooit bij elkaar leggen. Uit die fouten kunnen we nu eenmaal leren.”

Het familiecharter was klaar voor het financiële aspect in orde was. Dat maakt het gemakkelijker.

Kristien: “In het familiecharter hebben we eigenlijk alle normen en waarden genoteerd, maar het vat ook onze persoonlijkheden en onze liefde voor het product samen. Het schept een heldere blik over onze visie op de wereld. Je vindt er erg concrete afspraken in, maar alles is op een natuurlijke manier tot stand gekomen. Het is een soort puzzel waarvan alle blokjes uiteindelijk in elkaar geschoven zijn.”

STERCK. Hoe zit het vandaag met de verhouding van de aandelen?

Philippe: “Ik heb onlangs mijn aandelen via notariële weg geschonken aan Sigrid en Kristien. Dat betekent dat de meerderheid – twee derde van de aandelen – nu in hun bezit is. De overige aandelen – goed voor één derde – zitten bij een externe aandeelhouder.”

STERCK. Maar jij blijft wel nog even aan boord?

Philippe: “Ja, sowieso. Ik heb beloofd dat ik nog minstens vijf jaar actief blijf. In dit vak kun je ook erg lang mee. Bovendien is de ­passie zo groot. Clavis is mijn derde kind. Ik ben nog nooit met tegenzin komen werken. Het blijft boeiend en uitdagend. Er komt geen slijtage op. Ik ben ook nog altijd heel ­enthousiast als ik een goed manuscript lees. Alhoewel dat natuurlijk niet mijn enige functie is. Ik hou me eerder bezig met de algemene leiding, de financiële planning en de strategie voor de komende jaren.”

Sigrid: “En samen vormen we de drie uitgevers. Op termijn zal Kristien zich nog meer toespitsen op hr en financiële planning; ikzelf meer op de productie en de onderhandelingen met partners. Samen vormen we een geweldige tandem. Misschien ook logisch, want we komen ook uit hetzelfde nest. We zijn heel verschillend, maar we zijn wel opgegroeid met dezelfde waarden en normen.”

STERCK. Wie is het gezicht van Clavis?

Kristien: “Papa is dat ­vandaag nog. Maar dat zou binnen dit en vijf jaar moeten verschuiven. Wij zullen luik per luik zijn functies overnemen. Gelukkig is het een erg horizontale organisatie, dus voor de medewerkers zal er niet veel veranderen.”

STERCK. Sinds kort zijn jullie méér dan managers, jullie zijn nu ook eigenaar. Geeft dat een ander gevoel?

Kristien: “Ja, ik denk dat wel. We hadden ons al voor een deel ingekocht … Nu zorgt het voor nóg meer betrokken­heid, vind ik. Het is nu écht een eigen kindje.”

Sigrid: “Mijn motivatie is – denk ik – nog groter geworden. Clavis is eigenlijk iets moois dat mijn ouders samen ­hebben opgericht. Papa wilde heel graag ondernemen, mama had een ontzettend grote liefde voor boeken. Hun huwelijk is dan wel misgelopen, maar Clavis is wel blijven bestaan.”

STERCK. Hoe kijken jullie terug op het volledige traject van de overdracht?

Kristien: “Heel positief. Ik heb al verschillende verhalen van familiebedrijven gehoord waar de overdracht een stuk ­stroever is verlopen. Weet je wat ook een groot verschil maakt? Het familiecharter was eigenlijk helemaal klaar vooraleer het financiële aspect aan de orde was. Dat maakt het alleen maar eenvoudiger.”

Philippe: “Voor mij is het natuurlijk gemakkelijk dat ik maar twee dochters heb en dat ze allebei besloten om mee in zee te gaan. Als er maar één van de twee zou instappen, lag dat ongetwijfeld moeilijker. Want dan geef je aan één kind de zaak en dan ben je bijna verplicht om een compensatie te voorzien voor de ander. Mijn betrokkenheid is ook erg groot. Ik denk niet dat ik aandelen zou kunnen weggeven aan iemand die er niet in zit. Je moet zoveel hart en ziel in de business steken …”

STERCK. En nu? Wat is de ambitie van de tweede generatie?

Kristien: “We staan nog maar aan het begin. We hebben tot nu toe zoveel intellectuele eigendom opgebouwd en dat alleen nog maar ­geëxploiteerd in de vorm van boeken. Er zijn ongetwijfeld nog andere mogelijkheden. Wat doen we daar zelf? Wat besteden we uit aan partners? Hoe pakken we dat internationaal aan? Welke karakters kunnen we internationaal erg groot laten worden? Dat zijn vragen die we ons moeten stellen. Ik denk ook dat het internationale aspect nog lang niet stopt. In heel wat Aziatische en Oost-Europese landen zijn we pas beginnen zaaien, daar moeten we later nog oogsten.”

Sigrid: “Ik denk dat er op onze internationale afdelingen nog heel veel potentieel is. We hebben onlangs nog extra ­mensen aangeworven die ook iets exotischere talen ­spreken. En intussen is het onze taak om de kwaliteit te blijven bewaken. Ons eerste karakter is nu ook pas echt rijp. Rikki is intussen 20 jaar. Dat betekent dat er weldra een generatie ouders gaat komen die opgegroeid is met Clavis.”

Kristien: “Veel zal afhangen van de partners die we in de verschillende landen zullen tegenkomen. Want wie met Clavis samenwerkt, moet wel even bezield zijn. Die klik is ontzettend belangrijk. Ook met de conceptwinkels willen we nog verder gaan. Na de concept­store in Hasselt komt er nu ook één in Brugge. De opening is voorzien voor begin maart.”