Er beweegt ontzettend veel binnen de accountancy. De toenemende digitalisering zet de sector op zijn kop, van de accountant worden steeds vaker andere skills verwacht en vanuit Europa sijpelen steeds meer nieuwe wetten en uitdagingen door. Tegelijk staan er duizenden vacatures open. We spraken met Johan De Coster, onder andere voorzitter van het LVAB en bestuurder bij IAB.
Op dit ogenblik zijn er nog drie bij wet erkende nationale instituten: het BIBF (Instituut van de boekhouders en erkende fiscalisten), het IAB (Instituut van accountants en belastingsconsulenten) en het IBR (Instituut van de bedrijfsrevisoren). De eerste twee zijn bezig met een fusie die dit jaar moet leiden tot het ITAA: Institute for Tax Advisors & Accountants. Daarnaast zijn er nationaal verspreid enkele tientallen beroepsverenigingen voor boekhouders, accountants, … waar vaak ook niet-economische beroepsbeoefenaars zoals advocaten lid van zijn.
“De nationale instituten houden zich bezig met de toegang tot en de inrichting van het beroep,” legt Johan De Coster uit. “We moeten zorgen dat de kwaliteit gehandhaafd wordt, ondermeer via een systeem van kwaliteitstoetsing. We gaan ook effectief bij de leden kijken hoe ze hun werk doen en of dat goed gebeurt. Sinds de nieuwe wet worden we ook geacht om de belangen van de leden te verdedigen ten opzichte van de politiek, bijvoorbeeld op fiscaal vlak.”
Advies & vertrouwen geven
STERCK. Wat zijn de belangrijkste evoluties in de wereld van accountancy?
Johan De Coster: “Net zoals in andere sectoren is er een grote revolutie bezig en dat is deze van de digitalisering. De core business van een accountant/boekhouder bestaat van oudsher uit een aantal compliance werkzaamheden. We voeren een boekhouding voor de klant, kijken die na, sluiten die af, boeken correcties, doen BTW-aangfites, maken de nodige jaarrekeningen en verslaggeving op, doen de belastingsaangiftes, … Dat zijn allemaal zaken die een bepaalde wettelijke termijn hebben en bij een officiële instantie ingediend moeten worden. Dat werk wordt nu voor een heel stuk geautomatiseerd. Daardoor ga je veel meer tijd krijgen voor andere zaken. Het beroep gaat niet verdwijnen. We krijgen integendeel heel veel kansen om eindelijk eens te kunnen doen waar we voor staan en dat is professioneel advies geven.
Voor mij zijn er twee grote pijlers naar de toekomst toe. Van de ene kant advies geven op alle mogelijke vlakken als eerstelijnsadviseur van de onderneming. En aan de andere kant vertrouwen helpen geven door onze handtekening te zetten onder een aantal zaken. Dat kan een jaarrekening zijn, een kredietaanvraag, een financieel plan, … We leven in een wereld die heel snel evolueert. Investeringsmaatschappijen, banken, privat equity funds en dergelijke willen wel investeren, maar moeten kunnen vertrouwen op de cijfers die een ondernemer hen voorlegt. En daar moet iemand met kennis van zaken naar gekeken hebben.”
De berg wetgeving wordt alleen maar hoger, er is niets dat eenvoudiger wordt.
Ethische waarden
STERCK. Hoe objectief is een accountant die uiteindelijk betaald wordt door zijn klant?
De Coster: “We hebben een eigen deontologie met bepaalde ethische waarden als basis: onafkankelijkheid, integriteit, objectiviteit, professionalisme, deskundigheid, transparantie. Dat zijn de zaken die je aan de dag moet leggen om je werk te doen. En als je dat allemaal doet, dan denk ik dat vertrouwen creëren op zich geen probleem mag zijn. Je wordt inderdaad betaald door de klant, maar er zijn een aantal zaken die je voor je eigen cliënt niet mag doen en waarvoor je iemand anders moet inschakelen. Net zoals een bedrijfsrevisor die commissaris is en zijn opinie over een jaarrekening geeft. Hij wordt ook betaald door de vennootschap in kwestie, maar wordt toch gevraagd om een stukje afstand te nemen en objectief naar die jaarrekening te kijken.”
STERCK. Intussen blijft de wetgeving steeds complexer worden?
De Coster: “Dat is één van de bergen die we moeten beklimmen in ons beroep. De berg wetgeving wordt alleen maar hoger, er is niets dat eenvoudiger wordt. Zowel nationaal als Europees komt er steeds meer wetgeving op ons af en de kwaliteit ervan gaat er alleen maar op achteruit. Een wet gaat vandaag in voege en morgen moet er al reparatiewetgeving gestemd worden. Je moet steeds blijven studeren en dat maakt het beroep misschien minder aantrekkelijk voor de jeugd. Het volstaat niet om af en toe eens bij te lezen. De ondernemer vertrouwt erop dat jij dat allemaal volgt. Dat is een permanente uitdaging. Kijk maar naar de antiwitwaswetgeving. De eerste wet dateert van 1993, maar pas de laatste jaren is er veel rond te doen. Nu volgt de ene Europese richtlijn de andere op, deze moeten omgezet worden naar nationale wetten, de hele GDPR-wetgeving komt erbij, … Dat zijn allemaal nieuwe zaken.”
Schaalvergroting
STERCK. Dit werkt de schaalvergroting van de kantoren in de hand?
De Coster: “Dat is een logische evolutie. De kleinere kantoren krijgen het heel moeilijk en gaan aansluiting zoeken bij grotere gehelen. Die beweging is al een tijd bezig. Jonge mensen zijn zelf ook minder geneigd om een eigen kantoor te starten. In een groter kantoor kunnen ze zich gemakkelijker specialiseren. Afhankelijk van de grootte en de activiteiten heeft elk bedrijf een specifiek advies nodig. Dat is de veelzijdigheid van ons beroep. We komen overal: van de eenmanszaak (zoals de bakker om de hoek en de thuisverpleegkundige) tot de grotere kmo en de multinational met meerdere vestigingen.”
3.000 vacatures
STERCK. Accountant is één van de knelpuntberoepen bij uitstek. Hoe komt dit?
De Coster: “Er staan vandaag meer dan 3.000 vacatures open. Er is dus meer dan ooit een ‘war for talent’ aan de gang. Vanuit mijn contacten in het Europese beroepsinstituut weet ik dat dit in andere landen niet anders is. In Engeland heeft men nu een project gedaan waarbij men een aantal afgestudeerden met totaal andere diploma’s zoals een master in de geschiedenis of kinesitherapie heeft omgeschoold. Dat is deels gelukt. We kampen aan de ene kant met een vergrijzing. Er is een grote bovenlaag van medewerkers die met pensioen gaat. En aan de andere kant is de instroom te beperkt om dat op te vullen. Dat hoeft niet noodzakelijk een bedreiging te zijn. Door de digitalisering gaan een aantal taken wegvallen, waar vandaag heel veel mensen mee bezig zijn. Maar we stellen toch vast dat er een tekort is.
We moeten ook eerlijk zijn. Niet iedereen die vandaag de taken en het werk van een accountant doet is geschikt om dat morgen in een veranderende omgeving ook te doen. Er worden steeds meer andere vaardigheden gevraagd. Dat is een belangrijke shift. Een aantal mensen zullen die beweging kunnen maken, maar anderen niet. Daar hameren we ook op in de contacten die we met het onderwijs hebben. In het curriculum moet meer aandacht komen voor die zogenaamde soft skills. Je moet een gesprek kunnen aangaan met je klant. Dat vraagt andere capaciteiten en kwaliteiten.”
Johan De Coster, partner bij Van Havermaet, is voorzitter van de enige Limburgse beroepsvereniging, het LVAB. Daarnaast is hij verkozen raadslid van het IAB, en automatisch ook van het nieuwe ITAA. Binnen die raad zetelt Johan De Coster in de uitvoerende kamer en is hij verantwoordelijke van één van de vier clusters. Sinds juni vorig jaar is hij verkozen als lid van de Raad van Bestuur van EFAA, de Europese Federatie van Accountants en Auditors.
Imago
STERCK. Heeft het beroep een imagoprobleem?
De Coster: “De accountant of boekhouder heeft eerlijk gezegd een beetje het imago van een saaie piet, van iemand met een telmachine en een blocnote. Niet het imago van mensen waar je plezier mee kan maken of die een tof beroep hebben. Het is zeker één van de redenen waarom jongeren minder voor ons kiezen. De ouders en de school spelen daar ook een rol in. We moeten er meer op inspelen om dat imago nog sneller om te buigen. Want we hebben echt wel mensen nodig. En er komt ook concurrentie vanuit andere hoeken. Banken komen steeds meer onze kant uit, ICT-firma’s gaan een stuk van onze taken op zich nemen, … Vanuit onze opleiding, kennis en ervaring zijn we echter nog altijd het best geplaatst om die vertrouwenspersoon en adviseur van de ondernemer te zijn.
We moeten vanuit ons beroep ook meer aandacht hebben voor actuele thema’s zoals bijvoorbeeld milieu. Daar zijn we Europees mee bezig. Men denkt er bijvoorbeeld aan om een stuk rapportering te doen dat niet-financieel is. Dat gaat over thema’s zoals klimaat, duurzaamheid, corruptie, zelfs over de samenstelling van de raden van bestuur. Zetelen daar voldoende mannen en vrouwen in? Is de samenstelling voldoende gespreid qua leeftijd en kennis? Bedrijven zullen gevraagd worden om op die vlakken meer informatie te geven. Daar kunnen we een rol in spelen. Zulke richtlijnen bestaan al voor bedrijven groter dan 500 werknemers en gaan ook doorsijpelen naar de kmo’s. Met het Europees instituut spelen we een belangrijke rol in hoe dat zal gebeuren.”
STERCK. Ook op het vlak van Europese financiering beweegt er heel wat?
De Coster: “Men ziet op Europees vlak dat kmo’s - en dat zijn 99,5% van alle bedrijven - over het algemeen moeilijk aan financiering geraken. Een beginnende kmo stapt klassiek naar de bank, maar die is soms niet zo snel geneigd om mee te stappen in het verhaal. Heel wat kmo’s worstelen met beperkingen om aan financiering te geraken, terwijl het toch mooie bedrijven zijn. Europa heeft intussen een pot geld verzameld om die financiering gemakkelijker te maken. Maar om die kmo’s toegang te geven tot die financiering is er vertrouwen nodig. Europa moet erop kunnen vertrouwen dat wat op papier staat klopt. En daarin kunnen wij opnieuw perfect onze rol spelen. Je ziet dat er nog heel veel taken en uitdagingen zijn weggelegd voor de accountant. Met al deze uitdagingen zal ons beroep dus zeker niet verdwijnen en gaan we zonder twijfel nog boeiende tijden tegemoet. Van de klassieke accountant naar de ondernemende adviseur. Let’s go for it!”
De automatisering opent kansen om ons toe te leggen op een nieuwe rol.