“Het verhaal van het familiebedrijf Sleurs & Vangompel en de familie erachter toont aan dat het belangrijk is om rekening te houden met het onverwachte, niet alleen in de onderneming zelf maar ook in de privésfeer. Gebeurtenissen in het privéleven kunnen een zware invloed hebben op de onderneming,” stelt Thomas Verlinden, manager Private Governance bij Deloitte Private.
Wanneer het noodlot toeslaat, zijn er drie belangrijke zaken om bij stil te staan: is mijn partner voldoende beschermd, is de continuïteit van mijn onderneming verzekerd en is de erfbelasting onder controle?
Bescherming partner
Een eerste aspect dat daarbij van belang is, is de samenlevingsvorm. De persoonlijke keuzes hebben een impact op het vermogen en de samenstelling ervan. Hoe leven wij samen: feitelijke samenwoning, wettelijke samenwoning of een huwelijk? Elke keuze heeft gevolgen bij de verdeling van het vermogen bij een overlijden.
Zo zijn er nog heel wat misverstanden. Heel veel ondernemers of onderneemsters vallen van hun stoel als ik ze vertel dat hun echtgenoot of echtgenote het vruchtgebruik erft, ook al zijn ze getrouwd met scheiding van goederen. Of dat een ex-partner toch nog de zeggenschap heeft over het vermogen van de minderjarige kinderen.
Van de standaardverdeling kan afgeweken worden door middel van een samenlevings- of huwelijkscontract, of via testament. Elke werkwijze heeft zijn voor- en nadelen. Het grootste voordeel van het testament is dat het pas in werking treedt bij een overlijden en dus steeds eenzijdig veranderd kan worden in functie van gewijzigde omstandigheden.
Het is daarnaast het ideale instrument om flexibel af te wijken van de wettelijk voorziene verdeling bij een overlijden. Zo kan de gezinswoning via het testament volledig aan de langstlevende partner nagelaten worden, zodat daarop alvast geen erfbelasting verschuldigd is bij een eerste overlijden. Of de aandelen van het bedrijf kunnen aan de kinderen worden overgelaten die er actief zijn. Je kan zo ook vermijden dat de zeggenschap bij minderjarige kinderen bij de ex-partner komt of dat ze te vroeg over een vrij groot vermogen beschikken.
Bescherming bedrijf
Daarnaast is de continuïteit van de onderneming belangrijk bij het plots en tijdelijk wegvallen van de eigenaar-bedrijfsleider. Hoe lopen de strategische en operationele beslissingsprocessen en hoe ziet het organigram eruit? Is de operationele continuïteit verzekerd door enkele sleutelfiguren? Met welke kritische succesfactoren in de sector dient er rekening gehouden te worden? Die informatie kan onder meer neergeschreven worden in een Business Continuity Plan. Dit kan dan als leidraad dienen voor de familie en het bedrijf.
Fiscaliteit
Tot slot mag ook het fiscale plaatje niet uit het oog verloren worden. In principe wordt de erfbelasting aan progressieve tarieven berekend. Des te meer vermogen men nalaat, des te hoger de belastingdruk. Gelukkig kent het Vlaams Gewest een aantal gunstregimes, die de fiscale impact bij een overlijden kunnen milderen. Zo is er een vlak tarief van 3% (in rechte lijn en tussen partners) voorzien voor de aandelen van een familiale vennootschap. Voor het gunsttarief stelt de overheid enkele eisen inzake zeggenschap, activiteit en continuïteit.
Het stemrecht over de aandelen moet voor minstens 50% toekomen aan de overledene en zijn familie. In bepaalde gevallen heeft men ook genoeg aan 30%. Daarnaast moet de vennootschap ook een economische activiteit uitoefenen. Loutere managementvennootschappen en vastgoedvennootschappen komen in principe hiervoor niet in aanmerking. Tot slot moet na het overlijden de vennootschap economisch actief blijven gedurende drie jaren, zoniet verliest men alsnog het gunsttarief. Dit hoeft niet dezelfde activiteit te zijn en moet niet door de erfgenamen worden uitgeoefend. Ook het kapitaal moet gedurende dezelfde periode behouden blijven. Ook voor vennootschappen die geen kapitaalbegrip meer hebben, zoals de nieuwe bv, is in een soortgelijke regeling voorzien.
Onbekwaamheid
Naast een plots overlijden is ook de onmogelijkheid om te handelen een ernstig risico. Vroeger leidde dat steevast tot de aanduiding van een bewindvoerder, vaak een advocaat, die het familiaal vermogen verder ging beheren.
Sinds enkele jaren heeft de wetgever een volmacht voorzien waarbij men al personen kan aanduiden die het vermogen verder kunnen blijven beheren, of het stemrecht over de aandelen in geval van onbekwaamheid: de zogenaamde zorgvolmacht. Het beheer wordt dan uitgevoerd door vertrouwenspersonen, volledig in lijn met de familiale visie.
Conclusie
Sta af en toe even stil bij zaken waarbij je liever niet stilstaat. Wat als er iets gebeurt, hoe is het dan geregeld? Kunnen mijn partner en het bedrijf zonder mij verder? Kijk ook na of uw structuur nog in aanmerking komt voor eventuele gunstregimes. Zo wordt het financiële leed voor uw erfgenamen toch wat lichter.