"Na de horeca- en eventsector is de bouw één van de zwaarst getroffen sectoren van de Covid-19-crisis,” zegt Chris Slaets, gedelegeerd bestuurder van Confederatie Bouw Limburg. “Het is ontzettend belangrijk dat we snel een volwaardige regering hebben die de nodige steunmaatregelen kan nemen.” De Confederatie Bouw heeft tijdens de zomermaanden alvast een pakket aan mogelijke maatregelen naar voor geschoven.
In Limburg stelt de bouwsector 20.000 mensen te werk, op nationaal niveau gaat om bijna 275.000 arbeidskrachten. De sector is rechtstreeks en onrechtstreeks goed voor 688.000 banen. Dat is bijna 13,5 procent van het BNP. Uit ons bouwdebat verder in dit magazine blijkt dat er grote verschillen zijn in hoe de bouwbedrijven de Covid-19-crisis tot nu toe hebben doorgemaakt. Terwijl sommigen het water aan de lippen hebben staan, zit bij anderen het orderboekje nog behoorlijk vol.
“Bij het begin van de Covid-19-crisis hebben veel werven een aantal weken stilgelegen en zijn er twee maanden lang ook geen omgevingsvergunningen uitgereikt,” zegt Chris Slaets. “In de zomer hebben we enigszins een inhaalbeweging gezien, maar die compenseert niet wat in een normale tijd vergund zou zijn. De mensen en bedrijven bevinden zich in onzekerheid. Ga ik investeren of niet? Die vraag stelde men zich voor de pandemie niet. Onzekerheid weerhoudt mensen ervan om initiatieven te nemen. Het is afwachten hoe de markt zich in het najaar en in 2021 zal ontwikkelen.”
De marges op de omzet in bouw zijn in België hoe dan ook zeer klein, dus nu wegen de vaste kosten extra zwaar door.
Lege orderboekjes
Uit een bevraging van Confederatie Bouw begin september blijkt dat de orderboeken steeds leger geraken. Bij 51% van de bouwbedrijven zijn de orderboeken momenteel minder dan 3 maanden gevuld. Daarmee verslechtert de situatie nog ten opzichte van eind juni, toen bij 46% van de bouwondernemingen de orderboeken voor minder dan 3 maanden werk zorgden. Chris Slaets: “Ten opzichte van het begin van de zomer heeft de sector ook opmerkelijk uitgebreidere afdankingsintenties. 38% van de bouwbedrijven is tussen nu en eind dit jaar van plan om het met minder personeel te doen. Ten opzichte van het begin van de zomer, toen slechts 22% van de bedrijven afdankingsplannen had, is die evolutie enorm. De orderboeken die er voor de coronacrisis waren, geraken helemaal uitgeput, maar er komen weinig tot geen nieuwe bestellingen bij. Daarnaast heeft 41% problemen om hun facturen te betalen. Dan zit er voor een pak bedrijven niets anders op dan verder te doen met minder personeel.”
Hefboomeffect
“Het is erg belangrijk dat de belangrijkste relancemotor van de economie aangesproken wordt en dat is de bouw,” zegt Chris Slaets. “Van elke euro die in de bouwsector geïnvesteerd wordt vloeit bijna de helft van het geld terug naar de schatkist in de vorm van RSZ-bijdragen, vennootschapsbelasting, personenbelasting … Bij de financiële crisis in 2008 zijn er een aantal maatregelen genomen die een zeer doeltreffend hefboomeffect bleken te hebben. We moeten dat nu herhalen en aanvullen met nieuwe. Het is nu wachten op nieuwe aanbestedingen. Die gebeuren nog altijd niet op de schaal waarop ze werden beloofd en verwacht. In Nederland had men die maatregelen niet en daar heeft de private woningbouw toen een immense duik gekend. De sector lag compleet lam terwijl we er in België snel terug bovenop kwamen.”
Btw-vermindering
Om de bouwsector terug aan te zwengelen heeft de Confederatie Bouw een aantal aanbevelingen op nationaal en regionaal vlak voorgesteld. “We hebben een uitgebreid pakket aan maatregelen naar voor geschoven en bezorgd aan alle politieke partijen. Een belangrijk element daarin is een verminderd btw-tarief van 21% naar 6% voor de eerste schijf van 60.000 euro van een woonproject. Dit moet particulieren en investeerders stimuleren om de eerste stappen te zetten van hun verbouwings- of bouwplannen en om hun spaargelden te activeren. Het zou verder moeten gaan dan enkel het genot van de eigen woning. Er is spaargeld beschikbaar bij de kleine beleggers. Waarom activeert men dit niet zodat het bijvoorbeeld ook voor een project van 4 of 5 woningen kan gebruikt worden? Hetzelfde met de btw op sloop en heropbouw. Die bedraagt vandaag 6% in 32 gemeenten. In de rest van het land is dat 21%. Waarom passen we dat niet toe voor het hele land?”
Arbeidsflexibiliteit
De Confederatie Bouw vraagt ook concrete maatregelen op het vlak van arbeidsflexibiliteit en de beschikbaarheid van arbeidskrachten zoals het bevorderen van het gebruik van overuren. Hier wil men de grens optrekken van 180 naar 360 uren en de fiscaliteit aanpassen. “Zo houden mensen meer over aan een overuur en gaan we zwartwerk tegen. We vragen dat het toegelaten wordt om zelf te kiezen tussen het inhalen of uitbetalen van overuren, dat vrijwillig zaterdagwerk wordt toestaan en het dagelijks aantal toegestane uren wordt verhoogd,” zegt Chris Slaets.
Prijsherzieningsformule
“Arbeidsflexibiliteit is belangrijk voor de competitiviteit van onze bouwbedrijven,” gaat Chris Slaets verder. “Maar één van onze allerbelangrijkste vragen is deze om de prijsherzieningsformule die vandaag bij overheidsopdrachten gebruikt wordt, aan te passen naar de hedendaagse normering. Deze moet de werkelijke kostprijsstructuur weerspiegelen. Neem het voorbeeld van een bouwbedrijf dat zich inschrijft voor een opdracht van 100.000 euro die pas 6 tot 9 maanden later in uitvoering gaat. Intussen kunnen de lonen gestegen zijn, de prijzen van de materialen … Vandaag wordt er een korf van materialen gehanteerd om een stijging of daling van de materiaalprijs te meten. Als die index daalt, vermindert het budget dat je voor die opdracht van 100.000 euro kan krijgen. Je verliest zo zonder te werken aan omzet. Maar het grote probleem is dat die korf al 40 jaar onveranderd is gebleven en vandaag niet meer beantwoordt aan de verwachtingen en de realiteit in de bouw. Er zitten een heel aantal producten in die korf die in de bouw niet meer gebruikt worden. Een flinke daling van die korf, wil dus niet altijd zeggen dat het bouwen goedkoper wordt. Soms wordt het zelfs duurder maar de uitvoerder krijgt toch minder geld. Van januari tot september dit jaar spreken we van een negatieve herziening van 9 procent. Op die manier is het voor sommige opdrachten zelfs niet meer haalbaar om dat werk nog aan te vatten.”
Bij 51% van de bouwbedrijven zijn de orderboeken momenteel minder dan 3 maanden gevuld.
Creatief omgaan met ruimte
Zijn er elementen die specifiek voor Limburg gelden? “We zijn een bouwprovincie bij uitstek,” zegt Chris Slaets. “Het is erg belangrijk om te kijken hoe we innovatief kunnen omgaan met ons regelgevend kader. De vroegere Vlaamse bouwmeester had de mond vol van kleiner, compacter, terug naar de steden gaan. Als corona ons één ding heeft geleerd, dan is het dat nog kleiner, compacter en nog meer op elkaar gaan leven niet altijd het antwoord is. Mensen kijken vandaag naar comfort en ruimte om te leven in een juist afgebakend kader. Ik denk dat we het restrictieve regelgevende kader een beetje moeten durven loslaten. We moeten kijken hoe we omgaan met de beschikbare ruimte en hoe we dat op een andere manier kunnen gaan invullen. Moeten we bijvoorbeeld industrieterreinen uitsluitend bewaren voor industrie of kan daar een mix gemaakt worden tussen industrie, recreatie en een stukje wonen? En is er tussen woningen bijvoorbeeld ook ruimte voor kleine innovatieve workshops en ambachten?
Aansluitend daarbij is er de problematiek van het omgaan met kant-en-klare geprefabriceerde woonunits. Hasselt is de eerste stad waar daar een regelgevend kader voor is. Samen met de recent opgerichte “Woonacademie” van de Provincie Limburg, zijn we vragende partij om daar in de hele provincie eensluidende afspraken rond te maken. Veel mensen ervaren sinds corona dat wonen en werken soms dichter bij elkaar kan liggen. Je moet niet altijd naar kantoor gaan om je werk te doen. Misschien is er thuis ook een ruimte die als kantoor kan fungeren of kan je daarvoor een mooie unit in de tuin zetten. Maar dan moet daar een regelgevend kader voor geschept worden. Hetzelfde voor een gezin van wie bijvoorbeeld de ouders zorgbehoevend worden. Misschien kan je dan tijdelijk, voor een aantal jaar, zo’n unit installeren. Dat doet geen afbreuk aan de invulling van ruimte als je daar op een creatieve en zinvolle manier mee omgaat.”