De bouwwereld mag dan nog altijd een mannenbastion lijken, geleidelijk aan krijgen meer vrouwen er leidinggevende posities. Hoewel de machocultuur zeker nog aanwezig is, is de evolutie naar meer gendergelijkheid ingezet. Over dat heikel punt en zoveel andere interessante thema’s organiseerde Sterck een debat met zes vrouwelijke CEO’s van bedrijven met een link naar de bouw. “Als je bewijst de materie te kennen, word je heus wel aanvaard.”
STERCK. Dames, de eerste aanleiding voor dit debat was een tweet van Estel Meyhui over de trailer van Lady Bouwers, het VTM-programma dat vrouwelijke bouwvakkers volgde. Daar kreeg je heel wat reactie op, Estel?
Estel Meyhui: “Ik was ‘not amused’, omdat het campagnebeeld (dat zich nogal concentreerde op de ‘bouwvakkersspleet’, red.) alleen maar de verkeerde perceptie die zoveel mensen over deze sector hebben, bekrachtigde. Er zijn heus wel andere invalshoeken mogelijk, die de evolutie van deze branche onderstrepen. En ja, ik heb daar enorm veel feedback op gekregen.”
Duurzaamheidseisen zorgen er onvermijdelijk voor dat realisaties duurder worden.
STERCK. Hoe is de positie van vrouwen in de bouw mettertijd veranderd?
Katleen Spriet: “Toen ik dertig jaar geleden begon, was ik – zeker in de aannemerij – zowat een unicum. De bezetting van dit rondetafelgesprek bewijst dat er intussen gelukkig al veel is veranderd, in de positieve zin. Zeker in de beginfase was het knokken en vroeg ik me soms af of ik die positie wel mocht claimen. Uit ervaring weet ik dat je echt aanvaard wordt als je bewijst de materie goed te beheersen. Er is zeker nog veel progressie mogelijk, maar mij hoor je niet klagen. Zeker niet als je ziet welke rechten vrouwen in pakweg Afghanistan hebben.”
Kathleen Verhelst: “Eigenlijk hebben wij hier allemaal een man opgevolgd, waarna we automatisch eigen accenten aan de manier van leidinggeven toevoegen. Persoonlijk vind ik de bouw best wel een gezellige wereld. Akkoord, die wordt nog overheerst door mannen, maar zo erg vind ik dat niet. Meer nog: in een typisch vrouwelijke sector zou ik me vermoedelijk minder goed amuseren.”
Katleen Spriet
Steenoven
Dertig jaar geleden begon Katleen Spriet haar carrière in de bouwsector met de oprichting van projectontwikkelaar Steenoven, dat residenties en commerciële gebouwen creëert. Vandaag is dit bedrijf goed voor 35 medewerkers en een omzet van 70 miljoen euro. Met Steenoven is Katleen ook eigenaar en uitbater van Hotel Mercure in Roeselare. Het bedrijf heeft voor 650 miljoen euro aan projecten in portefeuille.”
Caroline Van de Velde: “Wienerberger is actief in 24 landen. Naast de hoofdzetel in Wenen is België het enige land met een vrouwelijke CEO. Toch voel ik me daar niet ongemakkelijk bij. Binnen de Wienerberger-cultuur wordt geen onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen, ik ben altijd met veel respect behandeld geweest. Intussen zie je, ook in ons bedrijf, steeds meer vrouwen belangrijke posities in het midden- en het hoger kader bezetten.”
Sofie Spriet: “Veel hangt af van de bedrijfscultuur én van de specifieke activiteiten. Zo is één van de specialisaties bij Dewaele, vastgoedbemiddeling, al grotendeels vervrouwelijkt. Het is logisch dat daar vrouwen met leidinggevende vaardigheden tussen zitten, die dan doorgroeien. Toch wordt, door de band genomen, de professionele maturiteit van een vrouw sneller in vraag gesteld dan die van mannen. Quota? Neen, laat maar. Als iedereen bij een sollicitatie op dezelfde basis start, zijn quota onnodig.”
Meyhui: “Klopt volledig. Als een man en een vrouw voor dezelfde functie solliciteren en de man is beter, verdient hij de job. Toch mogen vrouwen nog meer zelfzeker worden. Tijdens een meeting doen we onze mond pas open als we 99% zeker zijn van wat we zeggen, terwijl bepaalde mannen zich dan niet laten hinderen door een gebrek aan kennis om hun mening te ventileren. Een algemeen aannemingsbedrijf heeft anno 2021 veel bredere en meer diverse competenties dan vroeger nodig, onder meer omdat digitalisering en het algemeen welzijn belangrijker zijn geworden. Dat vereist een gezonde mix van mannelijke en vrouwelijke insteken.”
Zich professioneel kunnen ontplooien in een andere job binnen hetzelfde bedrijf is even waardevol als een ‘verticale’ promotie.
Nele Van Damme: “De ervaring leert me dat een vrouw in een verantwoordelijke bouwfunctie er echt wel staat. Toen wij in 2019 Bro Upkot (de hoogste studententoren van Vlaanderen, gelegen langs de R4 in Gent, red.) bouwden, werd dat gecoördineerd door twee vrouwelijke projectleiders. Die keken verder dan het werk alleen, waren ook bezig met het menselijke aspect en werden daardoor op handen gedragen door de stielmannen. Daarnaast moet je als vrouwelijke ondernemer ook kunnen terugvallen op een partner die je door dik en dun steunt, anders lukt het niet.”
STERCK. Over naar corona. Hoe snel krabbelt de bouwwereld recht na alle ellende?
Sofie Spriet: “Maart en april 2020 waren een ramp voor vastgoedmakelaars. In die periode verloren we 80% van onze omzet omwille van het verbod op fysieke plaatsbezoeken. Toen we halfweg mei 2020 weer zijn opgestart, zorgde dat voor een ongelooflijke boost, waardoor we zowel voor nieuwbouw als voor bestaand vastgoed ruim boven onze prognoses zaten. Voor mij bewees dit dat de koopkracht van de meeste mensen niet echt is gedaald.”
Kathleen Verhelst
Groep Verhelst
Kathleen Verhelst ging in 1992 aan de slag bij het gelijknamige familiebedrijf, waarvan ze in 2002 CEO werd. In het voorjaar van 2019 kocht ze de bouwmaterialen (tien handelszaken en vier productiesites) en de logistieke activiteiten van de groep. Die vertegenwoordigen samen 450 medewerkers en een omzet van 140 miljoen. In datzelfde jaar werd ze voor Open VLD verkozen als volksvertegenwoordiger, met economie als hoofdthema. Ze is ook bestuurder van Voka West-Vlaanderen.
Van de Velde: “Veel mensen hebben in hun huis geïnvesteerd, omdat de woning ook tal van andere functies kreeg. Je huis is plots ook je werkplek of, voor kinderen, een virtueel leslokaal. Sommige mensen werken harder van thuis uit, omdat de scheiding tussen job en privé verdampt. Alles loopt veel meer door elkaar. Voor het mentale welzijn was die evolutie niet altijd zo gezond, daarom hebben we onze medewerkers ook de mogelijkheid op psychologische ondersteuning aangeboden. Corona bewees wel dat geld alleen niet gelukkig maakt, want er heeft nog nooit zoveel kapitaal op de spaarboekjes van de Belgische banken gestaan.”
Van Damme: “Akkoord, maar de kloof tussen arm en rijk wordt wel groter. Zo zijn behoorlijk wat studenten in de financiële problemen gekomen. In deze periode hebben we met ons bedrijf wel bewezen dat projectontwikkeling voor ons vooral een middel is om onze sociale missie te volbrengen. Daarbij staat de student centraal. Zo hebben we bijvoorbeeld 90% van de huur terugbetaald aan studenten die konden aantonen dat het water hen aan de lippen stond. Ruim 200 studenten zijn ook ingegaan op ons initiatief om drie keer bij een psycholoog op bezoek te gaan.”
STERCK. Heeft de crisis ook voor bepaalde doorbraken gezorgd?
Sofie Spriet: “Het was voor ons de ideale periode om de digitale ondertekening van vastgoedcontracten er eindelijk door te krijgen, terwijl we daar eigenlijk al jarenlang klaar voor waren. We hebben daar al in 2018 mee voor gelobbyd. In functie van de administratieve vereenvoudiging is het een groot voordeel dit nu eindelijk naar het grote publiek te kunnen uitrollen.”
In een typisch vrouwelijke sector zou ik me vermoedelijk minder goed amuseren.
Van de Velde: “Videomeetings bewijzen dat vergaderen veel efficiënter kan. Reizen was onmogelijk, maar daar kon ik best mee leven. Vroeger was ik van ’s morgens vroeg tot een stuk in de nacht weg voor een vergadering in het buitenland, terwijl je nu enorm veel (reis)tijd bespaart.”
Van Damme: “Wij werkten al heel digitaal. De virtuele toer door onze gebouwen die aanvankelijk vooral een marketingtool was, is nu echt een werkinstrument geworden.”
Katleen Spriet: “Virtuele rondleidingen vinden ook wij interessant, maar dan vooral als eerste kennismaking. Je koopt of huurt geen pand puur op basis van zo’n toer.”
Estel Meyhui
Artes
Sinds mei 2020 is Estel Meyhui CEO van Artes, waar ze voordien actief was als COO. Ze komt uit de consultancy-wereld, waar ze via haar vennootschap Effectis bedrijven hielp met hr-, cultuur- en structuuruitdagingen. Artes focust zich op algemene aannemerij, ontwikkeling en heeft een prefabafdeling. Het bedrijf, met hoofdzetel in Kruibeke, telt 720 medewerkers, zeven vestigingen en was laatst goed voor een omzet van 350 miljoen euro.
Meyhui: “Wij vonden het vooral belangrijk iedereen op dezelfde manier te behandelen. Een arbeider kan niet telewerken, dus hebben we op de werf voor faciliteiten gezorgd om vanuit de keet veilig te blijven werken. Op de werf zijn we heel consequent geweest: leveranciers en onderaannemers dienden zich aan de veiligheidsmaatregelen te houden, anders zouden we hen zonder pardon hebben weggestuurd.”
Verhelst: “Ik ben geen voorstander van telewerk, ondanks de ook positieve facetten. In onze sector lukt dat amper. Sinds 1 juli komt daarom iedereen weer solidair op kantoor werken. We zullen op basis van een interne personeelsbevraging dan zien en bijsturen waar het zinvol is. Telewerk nu verplichten, zou alleen de bemoeizucht en wereldvreemdheid van bepaalde politici bewijzen. Bovendien geloof ik in teamspirit en menselijk contact. Elke ondernemer moet zelf kunnen beslissen in hoeverre hij of zij telewerk toepast.”
Projectontwikkeling is voor ons vooral een middel om onze sociale missie te volbrengen.
STERCK. In welke mate speelt de schaarste aan grondstoffen jullie parten?
Van de Velde: “Wij merken dat tekort vooral in de houtmarkt, bij een product zoals paletten. De prijs daarvan is verdubbeld. Ook andere materialen, zoals staal en polyurethaan, zijn veel duurder geworden. Het is heel moeilijk in te schatten hoelang dat nog zal duren. Door corona hebben talrijke fabrikanten hun stocks lang laag gehouden, waardoor ze niet klaar waren toen de economie weer op volle toeren ging draaien. We volgen de situatie uur per uur op, omdat het belangrijke gevolgen voor onze productie heeft.”
Sofie Spriet: “Voorlopig blijft de invloed op de geafficheerde vraagprijzen van lopende projecten beperkt. Van onze 150 lopende nieuwbouwprojecten is er momenteel maar één ontwikkelaar die de contractuele prijsherzieningsclausules wenst toe te passen.”
Nele Van Damme
Upgrade Estate
Nele Van Damme is oprichter en co-CEO van Upgrade Estate, samen met ‘echtvennoot’ Koenraad Belsack. Van hun eerste gekochte huis maakten ze zes studentenkoten. Huisvesting voor studenten en jonge professionals blijft ook vandaag de core business. Het bedrijf telt 110 medewerkers, heeft 455 miljoen euro aan assets in beheer en voor nog ruim 700 miljoen euro aan projecten in de pijplijn. 85 miljoen euro is het recentste omzetcijfer.
Katleen Spriet: “Als projectontwikkelaar hebben wij gelukkig weinig last van die schaarste. De projecten die nu worden gebouwd, kunnen doorgaan zoals gepland. Andere realisaties kunnen we even uitstellen. De marges komen wel onder druk te staan.”
Verhelst: “Als bouwmaterialenhandel zitten wij geprangd tussen de fabrikanten enerzijds en de aannemers/installateurs anderzijds. Dagelijks horen we frustraties van (eind)klanten, maar we kunnen hen niet alles tijdig leveren en vaak niet aan de eerder afgesproken prijzen. Dat zorgt ook bij onze mensen voor veel werk en stress. En dat levert niets op.”
STERCK. Is de krapte op de arbeidsmarkt een nog grotere stressfactor?
Meyhui: “Absoluut. We zullen altijd mensen nodig hebben. De instroom vergroten kan alleen als we de sector op de juiste manier promoten. Het gebrek aan arbeidskrachten hebben we lang opgevangen door te rekenen op buitenlandse medewerkers, maar dat wordt minder evident. Poolse arbeiders, bijvoorbeeld, kunnen tegenwoordig in eigen land zowat evenveel verdienen als hier, logisch dat ze dan liever in hun habitat willen werken.”
Quota? Neen, laat maar. Als iedereen bij een sollicitatie op dezelfde basis start, zijn quota onnodig.
Verhelst: “Het wordt dringend tijd om de inactieve bevolking aan het werk te zetten. Er zijn te veel mensen die het niet nodig achten zich op de arbeidsmarkt te begeven of echt te zoeken. We moeten daar echt paal en perk aan stellen, want als de overheid het ambitieuze relanceplan daadwerkelijk wil uitvoeren, zullen daar ook véél arbeidskrachten voor nodig zijn.”
Van Damme: “Employer branding kan daarbij helpen. Zeker jongeren kiezen bij voorkeur voor een bedrijf met de juiste cultuur, die aansluit bij hun waarden en ruimte laat voor persoonlijke ontwikkeling. De visie en innovatiedrang van de werkgever zijn belangrijker dan het loonbriefje.”
Sofie Spriet: “De match met het DNA van een organisatie heeft zeker aan belang toegenomen, maar het financiële plaatje blijft toch wel iets om bij stil te staan. Zeker dertigers beseffen dat ze op dat vlak beter voor zichzelf moeten zorgen, met het oog op de lange termijn. Velen rekenen er niet meer op dat ze na hun actieve carrière nog een pensioen zullen krijgen.”
Sofie Spriet
Dewaele
Sofie Spriet begon haar carrière bij Dewaele Vastgoedgroep in 2013 als ‘head of legal’, na een eerdere professionele loopbaan als advocate, gespecialiseerd in bouw- en ondernemingsrecht. In 2015 groeide ze intern door als COO en sinds 1 september is ze de nieuwe CEO van de grootste onafhankelijke vastgoedgroep van het land, die nu 43 kantoren telt. Ze volgt Filip Dewaele op. Het bedrijf realiseert jaarlijks circa 4600 vastgoedtransacties (voor een totale waarde van circa 925 miljoen euro), telt 250 medewerkers en is goed voor een omzet van 25 miljoen euro.
Meyhui: “Eén ding is zeker: de jeugd wil wel degelijk nog werken, zelfs als de druk hoog is. Het rendement dat bijvoorbeeld een bekister moet halen, mag je niet onderschatten. Onder meer daarom is het belangrijk dat mensen binnen een bedrijf kunnen doorgroeien, ook horizontaal. Zich professioneel kunnen ontplooien in een andere job binnen hetzelfde bedrijf is even waardevol als een ‘verticale’ promotie.”
Van de Velde: “De hiërarchie zal op termijn inderdaad minder belangrijk worden. Er zal meer vanuit een matrix worden gewerkt om het integrale (bouw)proces te behartigen.”
STERCK. Is ook duurzaamheid een zorgenkind voor de sector?
Katleen Spriet: “Duurzaamheidseisen zorgen er onvermijdelijk voor dat realisaties duurder worden. Op esthetiek besparen doet niemand graag. Bovendien moet bijvoorbeeld een kantoor voldoen aan BREEAM (certificatie voor een duurzaam gebouwde omgeving, red.) en evolueren we op de residentiële markt naar energiepeil E-0. Uiteraard hangt daar een prijskaartje aan vast, want het vereist integratie van nieuwe technieken.”
Van Damme: “Wij hebben onze leveranciers al uitgebreid geïnformeerd over de SDG’s (duurzaamheidsdoelstellingen, red.) van de Verenigde Naties. Iedereen moet gewoon mee op die kar, je kan er niet meer naast kijken.”
Meyhui: “Bouwprocessen zijn sowieso milieubelastend. Als we echt vooruitgang willen maken, moeten we de hele ketting eens herbekijken. Voor deze vrij traditionele sector is dat verre van evident.”
70% van ons vastgoedpatrimonium dateert van voor 1980. We zullen op termijn dus wel moéten renoveren.
Van Damme: “Tot nu toe heeft iedereen zich vooral gefocust op de operationele CO2-uitstoot, die ‘maar’ 30% van de totale CO2-uitstoot vertegenwoordigt. Er valt meer winst te boeken door het aanpassen van de nu nog traditionele bouwtechnieken, maar dat heeft tijd nodig. Ik verwacht wel dat België, als uitgesproken kmo-land, op dat vlak een goede leerling zal zijn.”
Van de Velde: “Er is enorm veel werk aan de winkel. Professor Johan Albrecht, docent van milieu-economische vakken aan de UGent, becijferde dat 49% van onze bevolking niet de middelen heeft om te renoveren. 51% kan dat dus wel, maar doet het (nog) niet. Nochtans zal dat op termijn wel moeten, want 70% van ons vastgoedpatrimonium dateert van voor 1980.”
Verhelst: “Belgen waren bij de slechtste isoleerders van Europa, ze gaven niet graag geld uit aan onzichtbare kostenvreters. De vertraagde afwatering bij nieuwbouw, bijvoorbeeld, is sinds 2004 verplicht en werd in 2014 nog verstrengd, maar geen kat die dat controleert. Als professionele handelaar gaan we in de toekomst liever samenwerken met leveranciers die ecologisch vooruitstrevend zijn en zullen we ons profileren als een neutrale adviseur over de voor- en nadelen én de correcte toepassing van bepaalde producten. Het zou de eerste keer niet zijn dat er waterdoorlatende klinkers worden gelegd op een betonplaat, of dat bij de aanleg van een groendak de onderliggende dakopbouw daartoe niet geschikt blijkt. Nieuwe producten moeten zich nog vaak bewijzen en raken ook traag geïntroduceerd. Ze vereisen de nodige scholing bij een traditioneel publiek.”
Caroline Van de Velde
Wienerberger
Voor ze bij Wienerberger België aan de slag ging, was Caroline Van de Velde onder meer actief als auditor (KPMG) en proefde ze bij Barry Callebaut van de voedingssector. Bij Wienerberger België fungeerde ze eerst als CFO, voor ze medio 2018 de leiding over de Belgische poot van de beursgenoteerde groep kreeg. De specialist in keramische gevel-, binnenmuur- en dakpannenoplossingen telt in België 1200 medewerkers, een elftal productie-units en is er goed voor een omzet van 320 miljoen euro.
Sofie Spriet: “Sommige oplossingen zijn ook niet zo slim of groen als ze pretenderen. Er zijn veel gebouwen met volautomatische klimatisatie, maar waarbij het in de ene ruimte ijskoud is en ergens anders te warm. Mogelijkheden om bij te sturen, zijn er helaas niet. Zoals met alle nieuwe technologieën, zal het nog wel enige tijd duren vooraleer de kinderziektes eruit zijn.”
Van de Velde: “Vroeger volstond een conciërge om alle voorzieningen in een gebouw te controleren en te beheren. Nu heb je daar gespecialiseerde profielen voor nodig en die zijn al zo schaars.”
Katleen Spriet: “Hoe dan ook is duurzaamheid wel de nieuwe norm. Fabrikanten of leveranciers die dat als dode letter beschouwen, doen zichzelf onherroepelijk de das om. Je moet dat maatschappelijk belang sowieso meenemen in je commercieel verhaal.”
STERCK. Zijn we voldoende voorbereid op circulair bouwen?
Van Damme: “Die transitie is sowieso ingezet. We evolueren naar een situatie waarbij je voor de realisatie van een gebouw alleen nog materialen inzet die herbruikbaar zijn als het pand ooit weer wordt afgebroken. In de voorbije vakantie was ik in Zweden, het viel me op dat zij daar al heel ver in staan.”
Van de Velde: “Materialen die duurzaam, circulair en brandveilig zijn, zullen absoluut een streepje voor hebben. In hoeverre ze daaraan voldoen, zal blijken uit de EPD-score (Environmental Product Declaration, red.), die de milieu-impact van materialen beoordeelt op basis van schade aan de mens, aan het ecosysteem en uitputting van de grondstoffen. Architecten, ingenieurs en designers zullen de meest duurzame oplossingen kunnen kiezen voor hun project.”
STERCK. Waarvan akte. Bedankt, dames!