‘Godmiljaar, het kan eenzaam zijn’. Het was eind deze zomer de titel van een reportage die De Tijd maakte over Karen Boers, de drijvende kracht achter BeCode. Dat is een programmeerschool voor mensen die omwille van hun achtergrond weinig studiekansen kregen. Eef Tanghe raakte meteen geboeid door haar verhaal. Enkele maanden later kletsen beide onderneemsters tijdens een dubbelinterview honderduit over koetjes, kalfjes én maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Elk op hun manier willen ze graag meer dan één steentje in de rivier verleggen. “Dat is allesbehalve makkelijk. Tegelijk is er niets dat we liever willen doen dan dit.”
Bij onze aankomst in het Wondelgemse kasteelgebouw waar de kantoren van Cohousing Projects gevestigd zijn, hebben we bij de begroeting het gevoel een gezellig theekransje tussen twee boezemvriendinnen te onderbreken. Niets doet vermoeden dat dit pas hun eerste fysieke ontmoeting is. Ze blijken dan ook behoorlijk wat raakpunten te hebben. Dat merkte Eef Tanghe al toen ze het boeiende verhaal van Karen Boers las.
Eef Tanghe: “Je kon daar meteen uit afleiden dat Karen met een heel open blik en een ‘no nonsense’-attitude de wereld benadert. Dat kon ik wel appreciëren. Haar verhaal is ook heel herkenbaar. Ik las het op een moment dat ik me zelf ook wat eenzaam voelde in mijn ondernemerschap. Ze praatte met een grote openhartigheid over haar parcours: op haar 13de haar moeder verloren, bepaald geen zorgeloze jeugd gehad, op het randje van de criminaliteit geleefd … Om dan vanuit zo’n achtergrond door te groeien tot een boegbeeld van de Belgische technologiewereld: chapeau!”
Motorkap
Karen Boers: “Ik heb erg veel positieve reacties gekregen op mijn verhaal, merkte dat veel ondernemers er zich ook mee kunnen identificeren. Dat wou ik bewust doen, want al te vaak komt alleen de succesvolle kant van professionele zelfstandigheid naar voor. Wat er onder de motorkap gebeurt vooraleer er sprake is van succes, is iets wat velen liever bewust verzwijgen. Dat is nergens voor nodig. Als meer mensen open zouden praten over de hindernissen die ze moesten overwinnen, zou dat heel inspirerend kunnen zijn.”
STERCK. Zelf ondernemen moet zowat het laatste geweest zijn waar je als kind aan dacht, mijmerend over je professionele toekomst?
Boers: “Het was mijn kinderdroom om ooit in het onderwijs te staan, tot ik een opleiding tot leraar volgde en daar volledig op afknapte. Sommige verplichte leerstof die ik tijdens mijn stage moest geven, was zo absurd dat ik te veel het gevoel kreeg vast te zitten in een keurslijf. De verschillende jobs die ik daarna uitvoerde, heb ik stuk voor stuk gekozen vanuit de drive om oplossingen te vinden. Het was uiteindelijk mijn huidige partner – Dirk Peusens, zelf een volbloed ondernemer – die me aanraadde de sprong naar de zelfstandigheid te wagen.”
Tanghe: “Ook ik kom helemaal niet uit een nest van zelfstandigen. Mijn vader heeft vijf Freinetscholen opgestart, mijn moeder werkt in een bank. Meer nog: omdat pa zijn ouders amper had gezien doordat ze hun hele leven lang een kapsalon runden, raadde hij me eigenlijk af om ondernemer te worden. Ik heb zeven jaar als eindredacteur bij De Persgroep (ondertussen DPG Media, red.) gewerkt, toen cohousing plots op mijn pad kwam. De vraag was groot, het aanbod ontoereikend. Daarop besliste ik samen met mijn partner Federico om er vol voor te gaan.”
STERCK. Wat trekt jullie zo aan in het ondernemerschap?
Boers: “Eigenlijk is het nauwelijks een keuze. Ik durf het gerust een roeping noemen. Je doet het vanuit een passie, wat ook absoluut nodig is om tegengewicht te geven aan de uitdagingen die op je pad komen. Dat is, in de eerste plaats, de financiële onzekerheid: daar kan je heus wel van wakker liggen. Niet zozeer over je eigen situatie, maar wel de verantwoordelijkheid over de broodwinning van je medewerkers weegt zwaar.”
Zeker in tijden waarin iedereen op zoek is naar betaalbaar wonen, is het zonde dat terreinen zo lang onbenut blijven.
Tanghe: “Klopt volledig. Op een bepaald moment waren we met Cohousing Projects iets té snel gegroeid net voor een heleboel projecten in de soep draaiden, waardoor we even gas moesten terugnemen en niet anders konden dan twee mensen te laten gaan. Zoiets laat je niet onberoerd, want je hebt echt wel andere scenario’s voor ogen. Tegelijk moet je ook de spanning wegnemen bij de mensen die je wel aan boord houdt.”
Boers: “Zelfs als er veel begrip is bij de mensen die je moet ontslaan, zijn dat erg emotionele momenten. Als beginnend ondernemer bestaat er ook niet zoiets als een script waarop je kunt terugvallen. Akkoord, je hebt je missie en visie, maar als er bepaalde opportuniteiten tegelijk op je pad komen, is het niet zo evident om daar de juiste uit te selecteren. Dan is de kans reëel ooit eens een foute keuze te maken.”
Aanslagen
STERCK. Karen, hoe kwam je op het idee om met BeCode te starten?
Boers: “Hoewel ik al lang in de techwereld zit, bleef het onderwijs me altijd wel aantrekken. Ik wou iets doen dat daar veel raakvlakken mee had, maar dan los van het systeem. Het idee om als ondernemer meer voor de maatschappij te betekenen, kwam helemaal tot ontluiking na de aanslagen in Brussel (22 maart 2016, red.). Enkele collega’s vertoefden toen in de onmiddellijke buurt van waar de bommen explodeerden, het duurde even voor we zeker wisten dat ze allemaal ongedeerd waren.” “Die hallucinante dag heeft me aan het denken gezet: enerzijds heb je veel mensen die aan de rand van de maatschappij leven, anderzijds zitten we met een gigantisch tekort op onze arbeidsmarkt. Het leek me evident om beide werelden meer op elkaar af te stemmen. We hebben spitsroeden moeten lopen om alles tijdig georganiseerd en erkend te krijgen, maar in april 2017 zijn we met onze eerste programmeercursussen gestart. Vier jaar later hebben we circa 2000 mensen opgeleid.”
Tanghe: “Hoe hebben die mensen – stuk voor stuk lager geschoolden – de weg naar jullie gevonden?”
Boers: “Daarvoor zijn we zelf veel ‘on the field’ geweest, voor ontelbare contacten met allerlei organisaties: maatschappijen voor sociale huisvesting, het OCMW, voetbalclubs, shoppingcentra, noem maar op. Het was/is ideaal als de introductie via een vertrouwenspersoon kan gebeuren. Bewust beperken we ons tijdens dat eerste contact niet tot loze woorden: we doen meteen een mini-workshop. Als ze door één regeltje te programmeren erin slagen een robot niet van een tafel te doen vallen, creëert dat bij die mensen meteen een waw-effect. Dan zie je bij de potentiële studenten (laaggeschoolden, daklozen, ex-gedetineerden, vluchtelingen …) meteen een vonk in de ogen.”
Eef Tanghe
Samen met haar partner Federico Bisschop is Eef Tanghe de drijvende kracht achter Cohousing Projects. Deze manier van samenleven vormt voor de Oost-Vlaamse het ideale concept om mee te helpen bouwen aan een duurzame en ecologische samenleving. De onderneming begeleidt groepen toekomstige cohousers om hun nieuwe woonomgeving gestalte te geven én te helpen bouwen. Het bedrijf realiseerde dergelijke projecten al in heel België. Twee jaar geleden was Eef één van de finalistes van de WOMED Award. Met haar deelname wou ze vrouwelijk ondernemerschap een boost geven en het belang van cohousing in de verf zetten.
“Die goesting is ook nodig, want we selecteren niet iedereen. Het zorgt ervoor dat we tijdens de opleidingen maar 15% uitval hebben, wat een succes is voor een volwassenenopleiding. Bovendien geraakt twee op de drie op die manier aan werk in een sector met veel toekomstperspectieven. Dat percentage zou nog hoger kunnen liggen als veel werkgevers niet zo rigide aan de eis van een diploma zouden vasthouden. Daarvoor moeten we nog enkele geesten masseren.”
STERCK. Wat dreef jou naar cohousing, Eef?
Tanghe: “Na mijn studententijd woonde ik in één van de Gentse cités. Dat gemeenschapsgevoel sprak me meteen aan: samen oudejaarsavond vieren of ontbijten op zondagmorgen, zalig. Toen we een ander stekje zochten, vonden we op de traditionele huizenmarkt niet echt iets wat ons aansprak. Bovendien heb je dan geen idee in welke buurt je terechtkomt: vind je bijvoorbeeld wel iemand om je planten water te geven als je op vakantie bent?” “Tijdens een infoavond over het cohousingproject dat ik zelf mee gebouwd heb, wist ik meteen: ‘dat is het’. Het heeft uiteindelijk vijf jaar geduurd, waarin we met ontelbare stakeholders hebben gesproken, om dat project van de grond te krijgen. Eens het zo ver was, hoorden we van heel veel mensen dat ze ook graag zo wilden wonen. Toen hebben we beslist om in dat gat te springen en meer aanbod te creëren.”
STERCK. Ben je tevreden over hoe het loopt?
Tanghe: “De projecten die we al konden voltooien, geven veel voldoening. Tegelijk beseffen we dat er nog heel weinig dergelijke realisaties zijn. Bij voorkeur snijden we geen vrije ruimte aan en kiezen we voor projecten op al bebouwde gronden. Dat is meteen één van onze frustraties: er is veel leegstand, maar er staat vrij weinig te koop. Zeker in tijden waarin iedereen op zoek is naar betaalbaar wonen, is het zonde dat terreinen zo lang onbenut blijven. Dat geldt nog meer als ze gelegen zijn op locaties met een goede Mobiscore (met een lage milieu- en mobiliteitsimpact, red.). Die genieten onze prioriteit.”
Buurtgevoel
STERCK. Cohousing is een concept van verschillende privéwoningen en -tuinen, aangevuld met een gemeenschappelijke tuin en een centraal gebouw waarin verschillende functies (bijvoorbeeld speel- en wasruimte) worden gedeeld. Is deze woonvorm al voldoende ingeburgerd in ons land?
Tanghe: “We winnen steeds meer zieltjes, maar merken tegelijk dat er nog veel nood is aan sensibilisering. We krijgen nog regelmatig de vraag of we geen kamer te huur hebben. Cohousing impliceert net niét dat je samen in één huis woont. Het is een ideale manier van leven voor mensen die weinig ruimte nodig hebben en hun huis bewust compact houden, maar die veel belang hechten aan een buurtgevoel. Bij cohousing krijg je als toekomstige inwoner mee inspraak in het concept, ook in het luik over de gemeenschappelijke delen. Tegelijk merken we dat ons model evolueert van bouwgroepbegeleiding naar die van projectontwikkeling: meer mensen geven aan niet over elk detail zeggenschap te willen hebben.” “Het is vooral fijn om echt een impact te hebben op hoe mensen gaan leven. Momenteel mikken we met onze aanpak nog vooral op de middenklasse. Het zou leuk zijn om het ook te kunnen aanbieden aan mensen met een lager budget. We willen daarover graag samen zitten met socialehuisvestingsmaatschappijen, maar voorlopig zijn er nog te veel belemmeringen.”
Boers: “Dat zou een prima initiatief zijn. Veel mensen die bij ons een opleiding volgen, komen uit een cultuur waar het gemeenschapsgevoel erg belangrijk is. Nu wonen ze vaak in stedelijk gebied, op een kleine ruimte en vaak met grote gezinnen. Je kan je inbeelden tot welke toestanden dat moet geleid hebben in volle lockdown. Schrijnend, zeker als daar nog eens mensen bij zitten die sukkelen met hun gezondheid.”
STERCK. Jullie studenten krijgen een gratis opleiding. Hoe financier je alles?
Boers: “We zijn in eerste instantie een filantropisch initiatief en leven dus deels van donaties. Daarnaast krijgen we subsidies uit verschillende ‘potjes’, maar die zijn allemaal beperkt in tijd en projectgebonden. Gelukkig hebben intussen verschillende bedrijven ingezien dat we voor hen echt wel een meerwaarde kunnen betekenen. Zo hebben we de jongste jaren een sterk netwerk van private en publieke partners kunnen uitbouwen, dat voor ons van goudwaarde is. Momenteel kunnen er bij ons jaarlijks in principe 800 mensen afstuderen op onze campussen in Gent, Antwerpen, Brussel, Charleroi en Luik. In de toekomst willen we dat laten groeien tot 1500. Elke keer iemand ergens in dienst gaat, brengt dat geld in het laatje. Twee jaar geleden was Accenture de eerste onderneming die een raamcontract tekende. Daarmee engageerden ze zich om jaarlijks minstens 20 van onze afgestudeerden in dienst te nemen.”
Wat er onder de motorkap gebeurt vooraleer er sprake is van succes, is iets wat velen liever bewust verzwijgen.
Rugzakje
STERCK. Jullie businessmodellen getuigen van een disruptieve aanpak. Maakt dat het nog uitdagender?
Boers: “Goh, élke ondernemer heeft wel zijn uitdagingen. Bij ons is een belangrijk obstakel het ‘rugzakje’ van onze studenten. Ex-gedetineerden, vluchtelingen, mensen met een migratie-achtergrond: niet elke bedrijfsleider staat te springen om zulke profielen aan te werven, zelfs al beschikken ze dankzij hun opleiding over de intellectuele mogelijkheden om een meerwaarde te betekenen. Je moet ook, net als wij, wat maatschappelijke voeling hebben om mee te stappen in dit verhaal. We doen dit echt vanuit ons hart.”
Tanghe: “Het concept dat wij aanbieden, is vrij nieuw. Toch hoeven we niet op alle vlakken pionierswerk te verrichten, want er bestaat al een degelijke, vrij actuele wet op de mede-eigendom. Op andere vlakken, zoals autodelen, is de regelgeving dan weer totaal niet aangepast. Bovendien gelden niet overal dezelfde normen. In Kortenberg, bijvoorbeeld, hebben we pas na lang onderhandelen de oorspronkelijk verplichte twee parkeerplaatsen per woning kunnen beperken tot 1,5. Op die manier konden we toch nog wat meer gemeenschappelijke groenruimte voorzien, iets waar cohousers veel belang aan hechten.”
STERCK. Karen, een andere verdienste van jou is het creëren van aandacht voor falen. Is er op dat vlak al veel vooruitgang gemaakt?
Boers: “Ondanks de campagne ‘Failing Forward’ die we met Startups.be en Scale-Ups.eu hebben opgezet, krijgen we dat thema maar moeilijk uit de taboesfeer. Nochtans gaat het vaak over dingen die we allemaal al eens hebben meegemaakt. Een kind dat leert fietsen, smakt ook verschillende keren tegen de grond voor het die tweewieler onder de knie heeft. De grootste ‘mislukking’ van BeCode, is dat we een vestiging in Genk weer hebben moeten sluiten. Je kunt nu eenmaal niet ondernemen zonder risico’s te nemen. In de Verenigde Staten zijn ze daarvan doordrongen: daar heb je meer kans op een succesvolle kapitaalronde als je al verschillende ervaringen – dus ook negatieve – hebt met het ondernemerschap. In Europa heb je amper kans op dergelijke steun als je vorige zaak kopje onder is gegaan.”
Karen Boers
De in Merelbeke wonende Karen Boers maakte in het bedrijfslandschap furore met de oprichting van Startups.be en European Startup Network, respectievelijk de Belgische en Europese associatie voor start-ups. Het was altijd al haar ambitie om duurzame, schaalbare en maatschappelijk relevante bedrijfsconcepten te creëren. Vier jaar geleden richtte ze BeCode op. Deze school biedt aan mensen die door hun achtergrond weinig studiekansen kregen, de mogelijkheid om te leren programmeren en op die manier toegang tot de arbeidsmarkt te krijgen. Samen met haar partner Dirk Peusens begeleidt ze andere ondernemers bij wie het kriebelt in de realisatie van hun levenswerk.
Tanghe: “Je kunt onmogelijk van alles op de hoogte zijn. Net daarom is het zo belangrijk je door de juiste mensen te laten omringen. Iedereen kan vroeg of laat een risico verkeerd inschatten. In cohousing, bijvoorbeeld, is het vaker gebeurd dat een project stilviel omdat het vergunningstraject almaar zwaarder en complexer wordt. Vroeger, toen cohousers al een stuk voorfinancierden, kon dat al eens tot menselijke drama’s leiden. Daarom zijn we nu aan het omschalen naar een model waarbij de bewoners de grond of het pand pas van ons aankopen als er quasi zekerheid is inzake de omgevingsvergunning.”
STERCK. Wat mogen we jullie voor de komende jaren toewensen?
Tanghe: “Wij hebben een geïnteresseerdenlijst in cohousing van 12.000 contacten. Onze voornaamste ambitie is de kloof tussen vraag en aanbod te verkleinen, door meer projecten te gaan realiseren. Graag breiden we dat uit naar diverse doelgroepen, zonder dat te eng te bekijken.”
Boers: “Onze doelstelling is min of meer dezelfde: door verder op te schalen, willen we vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen. Door ons model via partnerships met onder meer hogescholen, universiteiten en andere opleidingsinitiatieven te laten inkantelen in het meer klassieke onderwijssysteem, kunnen we onze sociale relevantie nog gevoelig vergroten.”
STERCK. Het is jullie van harte gegund!