Als de puzzelstukjes een béétje goed vallen, zou Gent binnen enkele jaren wel eens de eerste biotoop kunnen worden van een cruciale logistieke omwenteling: het gebruik van op afstand bestuurde, op maat gemaakte schepen die varen op groene energie voor leveringen tot in het hart van de stad. De aanpak daarvan wordt momenteel volop bestudeerd in AVATAR, een Interreg North Sea Region-project. Tien partners, waaronder de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) Oost-Vlaanderen, het Opleidingscentrum voor Hout en Bouw, Urban Waterway Logistics en E. Van Wingen NV hopen dat dit over enkele jaren tot een interessant businessmodel kan leiden.
Het gebruik van binnenvaart voor logistieke doeleinden mag dan niet nieuw zijn, deze benadering is dat wel. “AVATAR heeft als doel om stadsdistributie via het water op een (kosten)efficiënte manier uit te voeren, met focus op verschillende types goederenstromen. Door autonoom te varen (zonder schipper) met een aantal schepen kan je op personeelskosten besparen”, verduidelijkt Peter Geirnaert, betrokken bij het Opleidingscentrum voor Hout en Bouw en oprichter van Urban Waterway Logistics. Dat is een open platform voor handelaren in bouwstoffen die zich profileren als pioniers voor een duurzame, CO2-neutrale aanpak. “Een belangrijk facet daarbij wordt de bouw van een nieuw schip, varend op groene stroom en met een laadcapaciteit van 25 ton.”
Topregio
Tom Pauwels treedt vanuit de POM Oost-Vlaanderen op als projectcoördinator van AVATAR. “AVATAR past als gegoten binnen Innovation Playground. Via dit initiatief willen we de economie van Oost-Vlaanderen verder uitbouwen door in te zetten op die clusters waar de provincie sterk staat, onder meer op vlak van ‘slimme logistiek’. Oost-Vlaanderen is dankzij de havens en haar strategische ligging een logistieke topregio, op het kruispunt van belangrijke autosnelwegen. Tot en met volgend jaar zullen we heel wat praktisch onderzoek verrichten naar de mogelijkheden van autonome binnenvaart binnen het fijnmazig waterwegennetwerk van Gent. Daarnaast bekijken we volop de economische haalbaarheid van deze vernieuwende logistieke aanpak, in afstemming met andere Europese projectpartners.”
Eén van de drie pijlers waar AVATAR op steunt, is het energieluik. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor E. Van Wingen. Het bedrijf uit Evergem heeft veel ervaring in verbrandingsmotoren en spitst zich nu nadrukkelijk toe op de creatie van milieuvriendelijke technologie zoals warmtekrachtkoppeling (WKK), biomassavalorisatie, mini-WKK’s en energiesturing.
“In de omschakeling naar CO2-neutrale oplossingen kiezen we telkens voor de technologie die het meest geschikt is voor specifieke cases”, verduidelijkt Jean-Pierre Van Wingen. “Binnen AVATAR ligt de focus op autonome schepen die varen op groene energie. In dit geval zijn dat batterijen die geladen worden door hernieuwbare energie. Dat is waterstof, geproduceerd in de Gentse haven. Het laden zal gebeuren zonder verliezen, door gebruik te maken van warmtekrachtkoppeling en op momenten dat de vracht van het schip zélf wordt geladen en gelost. Dankzij deze technologie kan het schip bovendien heel stil varen.”
Onder bruggen
De tweede uitdaging is de creatie van een nieuw schip. “Dat is in volle ontwikkeling”, pikt Peter Geirnaert in. “Het cascogedeelte is klaar en staat bij Van Wingen om de inbouw van de materialen voor de energievoorziening te doen. We kunnen bij de bouw ook rekenen op de expertise van partners zoals KU Leuven en TU Delft voor het deel rond autonoom varen. KU Leuven heeft al een onderzoeksboot met een capaciteit van 1 ton ontwikkeld. TU Delft heeft veel kennis in research naar het potentieel van het autonoom varen voor kleinere schepen. Die kennis komt goed van pas om een boot te maken die geheel afgestemd is op de Gentse waterwegen, met heel wat lage bruggen. Gent is een unieke locatie voor tests, omdat het via binnenvaart verbonden is met onder meer Eeklo, Aalst, Deinze, Oudenaarde en Dendermonde. De stad zelf heeft een heel fijnmazige structuur van waterwegen: waar je je ook bevindt, overal is er binnen een straal van 500 meter wel een verbinding met een waterweg mogelijk.”
Geïnteresseerd om met uw bedrijf op de eerste rij te staan bij de ontwikkeling van deze technologie? Dat kan. Neem gerust contact op met tom.pauwels@pomov.be of peter.geirnaert@hotmail.com.
Binnen de schoot van een vorig Interreg-project (IWTS2.0) werd al een boot met een capaciteit van 20 ton ontwikkeld. “We gebruiken dit prototype voor allerlei tests. Het vaartuig is nog niet af: met financiering van het Klimaatfonds van de Provincie Oost-Vlaanderen wordt ook onderzoek gedaan naar de geschikte configuratie van de laadklep van het schip, om diverse types goederen te kunnen laden en lossen. Daarnaast biedt deze boot ons mogelijkheden om de laatste stap van de verbinding met de uiteindelijke bestemming te onderzoeken, bijvoorbeeld met e-bikes of elektrische vrachtwagens. Zo willen we met deze boot tijdens de Gentse Feesten van 2023 mee de drankbevoorrading van de horeca verzorgen”, verklaart Tom Pauwels.
Aansturen op afstand
Ook het derde luik van het onderzoek is een stevige kluif: het aansturen van de boot van op afstand. “Spelers zoals Seafar hebben al de technologie in huis om grote schepen vanuit controlecentra te besturen”, weet Peter Geirnaert. “De uitdaging wordt om die systemen af te stemmen op de kleinere, complexere waterwegen van Gent, die bovendien ook worden gebruikt voor recreatieve boot- en kajaktochten. In functie van een optimale veiligheid, moet dat allemaal online in kaart worden gebracht. Met dat doel voor ogen testen we communicatiemogelijkheden zoals wifi, 4G en 5G. Dergelijke technologie zal ook een belangrijke rol spelen om de boot autonoom door sluizen te laten varen, te laten aanmeren aan een dok, enzovoort.”
Het onderzoek kan wel heel wat in beweging zetten. “Dit is de eerste fase van een hele logistieke omwenteling”, is Jean-Pierre Van Wingen overtuigd. “De doelstelling is te komen tot een volledig geautomatiseerde boot. Als we daar binnen pakweg vijf jaar een businessmodel voor kunnen creëren, zou dat top zijn”, besluit Peter Geirnaert.