Kicken op kunst

Wie tegenwoordig in Gent moet zijn, kan er onmogelijk naast kijken: Jan Van Eyck is overal. Dat heeft alles te maken met de tentoonstelling ‘Van Eyck. Een optische revolutie’ die nog tot 30 april loopt in het Museum voor Schone Kunsten in Gent (MSK). Het was maar één van de redenen waarom Valeria De Leeuw, vennoot bij Coeur Catering, museumdirecteur Cathérine Verleysen uitnodigde voor een boeiend dubbelgesprek vol passie, buikgevoel, bevlogenheid en ‘ownership’. “Niets is zo mooi als een team naar een gezamenlijke uitdaging te laten toewerken.”

Hoe zou Jan Van Eyck zich voelen, mocht hij weten welke waanzinnige impact de tentoonstelling over zijn werk in binnen- en buitenland heeft, 579 (!) jaar na zijn overlijden? Een maand voor de opening verkocht het MSK al meer dan 50.000 tickets. Cathérine Verleysen is erg verheugd over de belangstelling voor ‘de grootste Van Eyck-expositie ooit’ en tevreden met de uitnodiging van Valeria De Leeuw.

STERCK. Hoe komt het dat je spontaan aan Cathérine Verleysen dacht voor De Dubbel, Valeria?
Valeria De Leeuw: “Als cateringbedrijf zijn wij altijd erg benieuwd naar waar onze klanten, die we als partners beschouwen, zoal mee bezig zijn. We zijn bij Coeur Catering met vijf vennoten en allemaal hebben we een sterke affiniteit met het culturele leven in het Gentse. Daarom waren we unaniem akkoord om iemand uit die sector uit te nodigen. Gezien we voor de Van Eyck-tentoonstelling de cateringpartner van het MSK zijn, was die link snel gelegd.”

WeerklankSTERCK. Hoe groot is de impact van deze expositie op jullie werking?
Cathérine Verleysen: “Het is iets waar we de afgelopen jaren erg gefocust naartoe hebben gewerkt. Het is een veelzijdig project waarvoor de stad ook aanzienlijk heeft geïnvesteerd en waar we enorm naar hebben uitgekeken. Plots is het daar en word je overladen met persaandacht en lofbetuigingen. De weerklank is echt immens, we proberen er zoveel mogelijk van te genieten.”

STERCK. In maart 2018 verving je Catherine de Zegher als directeur. Vanuit welk gevoel heb jeje kandidaat gesteld om die functie over te nemen?

Verleysen: “Ik was hier al een tijdje aan de slag als collectieverantwoordelijke en werkte zelf ook enkele tentoonstellingen uit. Door de strubbelingen die ertoe hebben geleid dat mijn voorgangster een stap opzij moest zetten, kreeg ik de vraag of ik me kandidaat wilde stellen voor deze functie. Hoewel directeur worden niet meteen mijn ambitie was, heb ik dat toch vol overtuiging gedaan, omdat ik zelf ook niet met de problematiek werd geassocieerd. Ik ben er vanuit mijn naturel in gerold, volgde daarbij vooral mijn buikgevoel. Dat gaf aan dat we met het hele team gewoon moesten verderdoen waar we mee bezig waren. Toen Toerisme Vlaanderen zes jaar geleden met het idee kwam om na het Rubensjaar (2018) en het Breugeljaar (2019) ook een Van Eyckjaar te organiseren, hebben we daar al in 2016 op ingepikt. Wij hadden immers het restauratieatelier voor het Lam Gods in huis. Dat zou het vertrekpunt worden. Met de tentoonstelling gaat de aandacht ook naar de oude kunst waar we in de toekomst, naast de negentiende en begin twintigste -eeuwse kunst, meer aandacht aan willen besteden. Dit is heel complementair met het S.M.A.K. (Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, red.), onze overbuur waar we op een fijne manier mee samenwerken.”
De Leeuw: “Hoe ben je erin geslaagd om een heel team achter jouw visie te scharen?”
Verleysen: “Dat deed ik via verschillende pijlers. Ten eerste werkte ik daarvoor met het beleidsplan, dat we als erkend Vlaams museum om de vijf jaar uitschrijven en waarvoor we op jaarbasis ook subsidies krijgen. Ik kan wel vrij autonoom beslissingen nemen, maar vind het cruciaal dat die gedragen worden door het hele team. Die ploeg had geleden onder de naweeën van de omstreden bruikleen. Via duidelijke communicatie en door veel met de mensen te praten, zowel in als buiten het museum, kregen we de groep weer samen. Bewust heb ik me wel altijd op de achtergrond gehouden bij de voorbereidingen van de huidige expositie. De tentoonstelling is vooral de verdienste van het projectteam en bij uitbreiding het volledige museumteam, de drie externe curatoren en tal van externe partners.”
De Leeuw: “Dat verhaal over het smeden van een team, is herkenbaar. het Het komt erop aan een cultuur van ‘ownership’ te installeren.”

We vinden het een meerwaarde als onze teams kunnen werken op mooie locaties, in omgevingen die hen prikkelen en uitdagen.

Zelfsturende teams

STERCK. Hoe pakken jullie dat aan?
De Leeuw: “Sebastiaan Tips en Wim De Bruyne zijn de zaakvoerders die in 2013 de zaak hebben overgenomen. Samen met Peter Vanhee, Ruben Cockx en mezelf vormen we de vijf vennoten. Ik kom zelf uit de hr-sector, maar het creatieve en passionele van Sebastiaan en Wim werkte zo aanstekelijk, dat ik me vol overtuiging voor deze uitdaging heb geëngageerd. We zijn destijds heel klein gestart, maar werken inmiddels met een team van 35 vaste medewerkers en evenveel freelancers, van zaalverantwoordelijken tot zelfstandige koks. De vijf vennoten staan op dezelfde lijn en delen de visie om te werken met zelfsturende teams, die heel autonoom werken, onder meer op de locaties die we in eigen beheer hebben zoals bijvoorbeeld Rooftop Bar Gaston & de Redloft in Gent. We hebben gemerkt dat we, om te groeien, moesten durven loslaten. Dat is niet altijd makkelijk, het loont wel. Om individueel én in teamverband te kunnen groeien, is het cruciaal om voor iedereen kansen te creëren.”

STERCK. Hoe verklaar je dat jullie zo’n sterke link met cultuur hebben?

De Leeuw: “We vinden het een meerwaarde als onze teams kunnen werken op mooie locaties, in omgevingen die hen prikkelen en uitdagen. Net daarom vinden we het fijn om zowel voor het MSK, het S.M.A.K., Collegium Vocale, het filmfestival als STAM en Muziekcentrum De Bijloke de cateringpartner te mogen zijn. Het stimuleert ons om telkens op maat te werken, met streekproducten en gerechten die aanleunen bij het aanbod van de omgeving waarin we actief zijn (zie kaderstuk ‘De zoete zonden der wereld’). De link met cultuur brengt een bepaalde dynamiek in ons team teweeg, het creëert een enthousiasme waar iedereen in meegaat. Dat is cruciaal, want je bent maar zo sterk als je zwakste schakel. Mijn eigen cultuurlink? Ik ga dolgraag naar tentoonstellingen, concerten, theater en lees graag boeken. Dan merk ik telkens weer hoezeer cultuur mensen verbindt. Het is een manier van leven, ja.”

Nadat ze jarenlang collectieverantwoordelijke was in het MSK, fungeert Cathérine Verleysen sinds twee jaar als waarnemend directeur. Ze volgde Catherine de Zegher op, die een stap opzij moest zetten. De oorzaak daarvan was de zaak-Toporovski, een beruchte bruikleenovereenkomst van het MSK met Igor Toporovski rond mogelijk niet-authentieke Russische kunst. Verleysen slaagde erin het team weer te herenigen en opnieuw sterk te maken en een expositie voor te bereiden waar heel Gent trots op is.

Streven naar evenwicht

STERCK. Was de omschakeling naar het directeurschap een grote stap?
Verleysen: “Eigenlijk is dat heel intuïtief verlopen. Ik heb thuis wel een aantal managementboeken waar ik graag in lees, maar mijn man zei me dat ik die eigenlijk niet nodig heb. Ik begrijp wat hij bedoelt: het vermogen om een groep te kunnen managen en een organisatie te kunnen sturen, is iets wat je al dan niet hébt. Het is mijns inziens moeilijk aan te leren. Tot mijn tevredenheid stel ik vast dat alles prima gaat. Ook het evenwicht met mijn gezinsleven heb ik vlot kunnen bewaren. Ik ben er gewoon ingerold en stel vast dat ik het erg graag doe. Het komt er vooral op aan een duidelijke visie te hebben en open te communiceren, iets wat ik ook met onder meer de museumcollega’s en het nieuwe stadsbestuur zo goed mogelijk probeer te doen.”

De Leeuw: “Je moet vooral goed met mensen kunnen omgaan. Net daarom polsen wij, voor we aan een vergadering beginnen, vooraf ook naar wat er leeft bij onze mensen. Zitten ze bijvoorbeeld privé met een uitdaging, die hen ook op het werk zorgen baart? Ook op dat vlak volg ik volledig de visie van Durabrik-CEO Joost Callens: leiderschap gaat, net als passie, over liefde, over een tegengewicht tegen de verzuring creëren. Kijk, onder onze mensen zitten heel verschillende profielen. Die diversiteit maakt het boeiend, maar tegelijk ook uitdagend. Zien dat mensen van verschillend pluimage onze visie en normenstelsel spontaan overnemen en zo meehelpen om in onze organisatie te implementeren, maakt me oprecht gelukkig.”
Verleysen: “Als leidinggevende probeer ik elke dag even een helikopterbeeld te nemen om te kijken hoe alles loopt. Dat helpt om zaken te structureren.”
De Leeuw: “Het optimaliseren van de interne structuur is iets wat wij hebben moeten leren als groeiende onderneming, zeker omdat we absoluut een vlakke organisatie wilden blijven, waarin elke vennoot vlot toegankelijk is voor de medewerkers. Sinds we daar grondig aan hebben gesleuteld, werken we nog performanter.”
Verleysen: “Ik merk veel gelijkenissen met wat wij doen. Het komt erop aan als groep toe te werken naar een bepaald doel, wat dat ook mag zijn.”
Als we dat even doortrekken: betekent die redenering dat een leider om het even welke organisatie moet kunnen aansturen?
De Leeuw: “Mensen met visie kunnen sowieso veel in gang zetten, maar als leider moet je toch minstens een bepaalde affiniteit hebben met de corebusiness op zich.”
Verleysen: “Klopt, je moet de materie wel beheersen natuurlijk. Ik zou geen goede MSK-directeur zijn als ik bijvoorbeeld niet zou weten wat paneelkunst inhoudt. Dergelijke knowhow is echt wel cruciaal en een meerwaarde.”
De Leeuw: “Een leiderschapsfunctie is iets waar je in groeit, wat logisch is. Als persoon evolueer je immers ook voortdurend en leer je constant bij over de materie waarin je gespecialiseerd bent.”

Valeria De LeeuwValeria De Leeuw is één van de vijf vennoten van Coeur Catering, dat in 2019 opnieuw werd verkozen tot tweede beste eventcateraar van het land. De voorbije jaren verdween de Gentse cateraar trouwens nooit uit de top drie. Het team bedient jaarlijks 200.000 mensen en beschikt over een aantal eigen locaties, zoals Rooftop Bar & Restaurant Gaston en Red Loft, allebei populaire locaties voor corporate en privé-events. Met respect voor culinaire trends en traditie streeft het bedrijf naar duurzame catering die een lust voor oog en tong is, en steeds nadrukkelijker werkt met lokale en bij voorkeur gezonde producten.

Fonkelende
ogen
STERCK. Hoe belangrijk is de factor gastvrijheid in de catering- en de museumwereld?

De Leeuw: “Die is cruciaal. Dat begint bij een open communicatie met je klant en zet zich door op de plaats waar een evenement doorgaat: elke gast moet voelen dat ook wij daar graag zijn, met volle goesting en de ambitie om het hen maximaal naar de zin te maken. De verantwoordelijken van onze teams ter plaatse zijn daar ook in meegegroeid. We koesteren nog altijd het principe dat minstens één van de vijf vennoten aanwezig is op een feest dat wij culinair helpen dragen. Het doet me nog altijd oprecht plezier als ik op zulke gelegenheden ook de ogen van onze mensen zie fonkelen, zoals recent op een event in de Oude Vismijn.”
Verleysen: “Dat ligt bij ons iets complexer. Idealiter zijn wij een open museum dat zoveel mogelijk mensen ontvangt én met die gasten zoveel mogelijk de liefde voor kunst te delen. Het grote verschil met een cateringbedrijf is: jullie gaan de mensen tegemoet, wij moeten ze tot bij ons krijgen. In het beste geval begint dat op een zo vroeg mogelijke leeftijd, door kunst in de klas te brengen. Dat vraagt een inspanning, maar als je ziet hoeveel energie er in deze stad leeft door het Van Eyck-jaar moeten we daar durven op inzetten. In dat kader is het toch fantastisch dat alle tijdsloten voor scholen om deze expositie te bezoeken al vol zitten? Daarnaast engageren we ons om via ‘MSK op maat’ arrangementen uit te werken voor bepaalde doelgroepen. Denk daarbij aan anderstaligen, mensen met een beperking, enzovoort. Met het initiatief ‘Schoon volk’ hebben we ook een jongerenwerking die activiteiten op maat van de jeugd uitwerkt zoals yogasessies, studeren in het museum en nocturnes rond Van Eyck. Het is een grote troef om al die mensen te kunnen ontvangen in een prachtig en toegankelijk gebouw, ondanks de trappen.”

Extra
middelenSTERCK. De Vlaamse cultuursector krijgt minder middelen van de nieuwe bestuursploeg. Lijdt ook het MSK daar onder?
Verleysen: “Musea behoren tot erfgoed en blijven daardoor relatief gespaard. Hoewel we niet in het vizier van de besparingen zitten, hebben we daar namens het Vlaams Museumoverleg toch op gereageerd. Enkele weken geleden bracht Jan Jambon, in zijn hoedanigheid als minister van cultuur, een werkbezoek aan het museum. Dat was een aangenaam contact. De man toonde oprechte interesse en betrokkenheid, maar als je dan een microfoon onder de neus geduwd krijgt, betuig je je solidariteit met de hele sector. We krijgen wel middelen van de Vlaamse overheid, maar die heeft ons al geruime tijd – bij monde van voormalig cultuurminister Sven Gatz – aanbevolen om op zoek te gaan naar extra middelen, wat zich ook vertaalt in aanvullende vormen van collectieverwerving. Als ik buitenlandse kranten lees, begrijpen ze daar niet hoe het beleid enerzijds minder steun voorziet voor de culturele sector, maar anderzijds wel de oude Vlaamse meesters uitdraagt.”
De Leeuw: “Het is een keuze die we als samenleving maken. Hoe meer cultuur en kunst worden gestimuleerd, hoe meer de verbeelding en de betovering kunnen worden aangesproken. Op die manier ontstaan positieve samenwerkingen, wordt de rijkdom van diverstiteit gezien. Zo zorgt de vzw Kunst in de Klas ervoor dat verbeelding in de lagere school wordt binnengebracht. Dit is een perfect voorbeeld van hoe verbindend cultuur kan werken, los van welke achtergrond de betrokkenen hebben. Dit alles kan leiden tot een warme, inclusieve samenleving.”

 

STERCK. In welke mate kan het bedrijfsleven voor extra middelen zorgen?
Verleysen: “Het is mijn stellige overtuiging dat musea bruggen kunnen bouwen met ondernemers. Wij hebben de kennis, het patrimonium en de omgeving, zij de middelen. Op basis daarvan kunnen wij, ook voor kleinere groepen, pakketten op maat uitwerken. Dat hebben we ook voor de Van Eyck-tentoonstelling gedaan: we gaan met partners in zee, we ontvangen groepen dan in kleinere zalen, die subtiel in een Van Eyck-stijl zijn aangekleed. Onder meer dankzij de samenwerking met Coeur Catering mag het resultaat zeker worden gezien.”
De Leeuw: “Wij organiseren met onze corporate klanten regelmatig een event in een culturele setting. Dat bewijst dat cultuur en kunst een heel belangrijke rol in het bedrijfsleven vervullen, ook daar zorgen ze voor verbinding.”

STERCK. De expositie loopt nog tot 30 april, maar welk gevoel maakt ze bij jullie nu al los?
Verleysen: “Ik zag hoeveel inspanningen er zijn geleverd om er iets prachtigs van te maken en had er daardoor alle vertrouwen in dat het goed zou komen. We zijn hier vier jaar mee bezig geweest, hebben meer dan tien werken van Van Eyck kunnen aanvullen met werk uit zijn atelier en topstukken uit de late middeleeuwen en de Italiaanse renaissance. Het is fantastisch hoe die bruiklenen de dialoog met de andere werken aangaan, en om vast te stellen dat mensen bereid zijn om te komen kijken en daar uitgebreid de tijd voor nemen. Misschien beseffen we nog niet ten volle de reikwijdte van de internationale weerklank die we nu genieten. Als ik zie wat dit teweegbrengt, wil ik dit als directeur graag een vervolg geven, ook na Van Eyck.”
De Leeuw: “Successen mag je vieren, zeker als je zo’n resultaat bereikt. We zijn er fier op als cateringpartner te mogen bijdragen tot dit verhaal en vinden het stimulerend om ook voor andere kunst- en cultuurhuizen die rol te mogen invullen, stuk voor stuk op prachtige locaties. Dat sluit perfect aan bij onze culturele identiteit.”

Het vermogen om een organisatie te kunnen sturen, is iets wat je al dan niet hébt, het is mijns inziens moeilijk aan te leren.