Ondernemen in de uitvaartsector is een intensieve business, op elk vlak. Daar weten ze bij Funico alles van. De fabrikant van doodskisten uit Drongen timmerde de voorbije jaren hard aan de weg van de internationale expansie en is nu toe aan een periode van consolidatie. Inmiddels heeft het in eigen land, Nederland en Frankrijk al heel wat ijzers in het vuur, terwijl sporadisch ook andere markten worden verkend. Zo levert het bedrijf bijvoorbeeld ook aan de Verenigde Naties. Portret van een onderneming waar het begrip out-of-the-box denken een aparte dimensie heeft.
Marcel en Lieve Decuypere goten in 1963 de eerste fundamenten van het huidige Funico. Op dat moment namen ze een begrafenisonderneming en carrosseriebedrijf over, maar lang duurde het niet voor de focus integraal naar de productie van uitvaartkisten ging.
“De familie Decuypere was eigenlijk een pionier in de consolidatie van de markt”, legt Bart Ardies, sinds 1 januari 2019 CEO van de Funico-groep, uit. “In de jaren zestig was de productie van uitvaartkisten nog een heel lokale en versplinterde markt: het was doorgaans nog de plaatselijke timmerman die daarvoor zorgde. Mede onder impuls van Bart Decuypere, die in 1987 versneld aan het hoofd van de zaak kwam, zagen we een evolutie van talloze kleinere fabrikanten naar een viertal heuse kistenfabrieken voor de integrale Belgische markt. Decuypere deed dat onder de vlag van Demaco, dat met behulp van investeringsmaatschappijen allerlei overnames heeft gedaan, ook in Frankrijk. De acquisitie van ‘Cercueils du Nord’ in 2000 was de eerste echte stap richting internationalisering. Bart Decuypere heeft zich vijf jaar geleden teruggetrokken uit het bedrijf.”
Gebonden aan sterftecijfer
STERCK. Hoe is de Funico-groep vandaag gestructureerd?
Ardies: “We tellen een viertal bedrijven die we in 2017 hebben samengevoegd onder de naam Funico: de overgenomen entiteiten Vandenbosch (Vlaams-Brabant), Polydis (Henegouwen), Demaco en Cercueils du Nord, zeg maar Funico Frankrijk. Gaandeweg is alle productie voor België en Frankrijk gecentraliseerd in de hoofdzetel in Drongen, waar we sinds 1991 zijn gevestigd. In België hebben we een marktaandeel van circa vijftig procent, maar ook in Frankrijk en Nederland hebben we een mooie marktpositie uitgebouwd. Die internationalisering was nodig met het oog op verdere groei, want die is sowieso aan het sterftecijfer gebonden.”
Sales director Stijn Defever: “Overal in West-Europa is het zo dat jaarlijks circa één procent van de bevolking overlijdt. Uiteraard sterven er in elke maand mensen, maar toch merken we bepaalde piekperiodes. Zo zijn koude winters en hete zomers bijvoorbeeld vaak nefast voor oudere mensen, terwijl ook een griepepidemie jaarlijks voor een piek in het sterftecijfer kan zorgen. Door het specifieke karakter van de producten die wij maken, zijn we niet onderhevig aan conjuncturele schommelingen.”
STERCK. Jullie assortiment is erg gediversifieerd. Hoe komt dat?
Ardies: “Het heeft vooral te maken met regionale verschillen. Zo willen mensen in de Ardennen nog altijd graag een vrij traditionele, bruine kist in massief hout. Daarmee volgen ze eigenlijk de voorkeur van zuiderse populaties. Dat is vooral ingegeven door de onderlinge verbondenheid: in kleinere gemeenten hangt de bevolking dichter aan elkaar en komen nog heel wat mensen naar de uitvaartplechtigheid van een dorpsgenoot. In Antwerpen is er dan weer een grotere vraag naar platte modellen, omdat die goedkoper zijn. Het is een trend die we wel in meer grootsteden zien opduiken: alles moet er snel gaan, een goedkope kist vinden ze goed genoeg. Alles is natuurlijk ook mede afhankelijk van de keuze die de begrafenisondernemer hen biedt.”
STERCK. In België leveren jullie rechtstreeks aan begrafenisondernemers. Hoe is de job van die mensen doorheen de jaren geëvolueerd?
Ardies: “Het is een stiel waarvoor ik erg veel respect heb, want het is op alle vlakken erg zwaar. Ten eerste moeten die mensen de klok rond bereikbaar zijn: 24 uur per dag, zeven dagen op zeven. Wij hebben klanten die in geen tien jaar nog op vakantie zijn geweest. Die mensen kregen de voorbije jaren ook onterecht veel negatieve aandacht in de pers, omwille van de hoge prijzen die ze vragen. Helaas kwam daarbij onvoldoende aan bod hoezeer de job van een begrafenisondernemer is veranderd. Ze zijn het centrale aanspreekpunt voor de familie van de overledene, hun job gaat intussen veel verder dan het verzorgen van de begrafenisplechtigheid in de kerk. Veel begrafenisondernemers hebben zelf een aula voor uitvaartdiensten, steken zelf de diensten in elkaar, verzorgen ook de koffietafel. Ze hebben – in vergelijking met vroeger – veel meer moeten investeren. Onvermijdelijk hangt daar ook een prijskaartje aan vast. Het is een job die ongelooflijk complex is geworden.”
In Benin sparen mensen hun hele leven om hun begrafenis, die synoniem is voor vier weken feest, te kunnen betalen.
STERCK. Hoe belangrijk is het om te produceren in de regio waar je actief bent?
Ardies: “Die regionale inbedding is cruciaal, omdat onze producten altijd erg snel moeten worden geleverd. Een begrafenis zonder kist is simpelweg ‘not done’. In Henegouwen is die leverbetrouwbaarheid en –snelheid zelfs nog belangrijker, omdat de mensen daar in de kist worden opgebaard en begroet, terwijl overledenen in Vlaamse funeraria op een koelbed komen te liggen in afwachting van de begrafenis.”
Buitenlandse organisatie
STERCK. Op welke manier zijn jullie in Frankrijk aanwezig?
Ardies: “De markt bij onze zuiderburen was de logische eerste stap naar internationale expansie met de overname van ‘Cercueils du Nord’, een bedrijf dat vestigingen had in de buurt van Rijsel en de Elzas. Zelf leveren we het grootste deel rechtstreeks aan de begrafenisondernemers, maar ook aankoopgroeperingen hebben er één derde van de markt in handen. In Frankrijk hebben we geen eigen productie, maar beschikken we wel over vijf depots, verspreid over het hele land. In die opslagplaatsen gebeurt de finale afwerking van de kisten. De voorbije jaren hebben we er continu een groei van 20 à 30 procent kunnen realiseren.”
In 2018 duwde Funico ook de poort naar het Afrikaanse continent open. De Drongense kisten zijn er erg gegeerd in Benin. Defever: “Het begon met een in Parijs wonende Afrikaan, die wou dat we een houten kist maakten voor een begrafenisplechtigheid in Benin. Je moet weten dat in dat land een begrafenis eigenlijk synoniem is voor vier weken feest. Meer nog: eigenlijk sparen de mensen heel hun leven om dat carnavalesk gebeuren voor zichzelf te kunnen betalen. Dat ‘project’ waarvoor wij werden ingeschakeld, was meteen een primeur: het was de eerste keer dat een doodskist in Benin werd geïmporteerd. Ze komen er terecht bij lokale schrijnwerkers, die het product dan verder afwerken. Inmiddels hebben we al twee containers van doodskisten in massief hout, dus van hoge kwaliteit, geleverd. Dat is geen toeval. We hebben al vaker gemerkt dat hoe armer de bevolking is, hoe ‘beter’ de kist. Mensen leven er nog hecht samen in communes en staan er nog intens bij stil als één van hun dorpsgenoten overlijdt.”
STERCK. Tijdens het uitrollen van jullie organisatie daar, namen jullie met Bogra ook een toonaangevende Nederlandse producent over. Hoe komt het dat die acquisitie zo delicaat was?
Ardies: “Bogra was de tweede grootste Nederlandse producent van uitvaartkisten, maar is failliet gegaan. Omdat wij dit een once-in-a-lifetime-opportuniteit vonden, zijn we op die trein gesprongen. Na twee weken van zwaar onderhandelen zijn de overnamepapieren getekend op 18 juli 2017, om 1.15 uur ’s nachts. Toen moest de zwaarste klus evenwel nog beginnen.”
STERCK. Hoezo?
Ardies: “We hadden nog nooit een voet in die fabriek binnen gezet. Bovendien wist het personeel van niets. Toen we ons voorstelden als nieuwe eigenaars, vielen die mensen compleet uit de lucht. Omdat Bogra failliet was, moesten we binnen de 24 uur na het tekenen van de papieren al een nieuw bedrijf hebben opgericht: alle contracten van Bogra vervielen, wat eveneens betekende dat we de mensen die we aan boord wilden houden meteen een arbeidsovereenkomst voor het nieuwe bedrijf moesten kunnen geven. Dat hield dus ook in dat we ons diezelfde dag nog een beeld moesten kunnen vormen van iedereen die er werkte, zodat we konden beslissen met wie we verder wilden. Alsof het allemaal nog niet genoeg was, stonden we ook onder felle druk van de media: als een bedrijf dat jaarlijks 55.000 uitvaartkisten produceert overkop gaat in een land met 140.000 overlijdens per jaar, was ook de sociale impact dus enorm.”
STERCK. Was de lijdensweg na die dag ten einde?
Ardies: “Helaas niet. We wisten dat er bij het personeel en bij partners veel ontevredenheid was over de vorige eigenaars en dat er verdeeldheid was bij de medewerkers. Op 2 januari 2018 kreeg ik een telefoontje dat er een brand was in de fabriek. Politieonderzoek wees uit dat die op vijf plaatsen aangestoken was. Eén geluk bij een ongeluk: de brand woedde in de MDF-afdeling en is daar spontaan gedoofd. Als de sprinklerinstallatie in werking was getreden, had dat vermoedelijk onze volledige stock verwoest. Nu bleef die gelukkig intact, wat cruciaal is gezien we altijd zo snel moeten leveren. De dader is nooit gevonden, onder meer omdat de brand werd aangestoken daags voor we camera’s zouden laten installeren.”
Afspiegelingsbeginsel
STERCK. Hoe is de situatie er vandaag?
Ardies: “Na die gigantisch intensieve opstartfase is de rust in Enkhuizen gelukkig teruggekeerd, al kregen we nog met een extra domper te maken, want we verloren een grote klant (die goed was voor 43 procent van de productie, red.) doordat we naast de vierjaarlijkse tender van 22.000 stuks grepen. Daardoor viel de productie in één klap terug van 55.000 naar 33.000 stuks. We konden dan ook niet anders dan een reorganisatie doorvoeren, die helaas nog bemoeilijkt werd door het zogenaamde afspiegelingsbeginsel bij ontslag om bedrijfseconomische redenen, iets dat typisch Nederlands is. Dit betekent dat wij als werkgever verplicht waren om, per leeftijdsgroep, de werknemer met het kortste dienstverband als eerste voor ontslag voor te dragen. Je kunt dus niet ontslaan wie je wil, waardoor we er nu met een personeelsgroep zitten die hoofdzakelijk oudere werknemers bevat. Dat is niet ideaal als je veranderingsprocessen wil invoeren.”
Ik koester veel respect voor begrafenisondernemers. Hun job is erg zwaar, op alle vlakken, en is ook veel complexer geworden.
STERCK. Is de Nederlandse vestiging intussen klaar om opnieuw een stap vooruit te zetten?
Ardies: “De reorganisatie is grotendeels achter de rug, we timmeren nu volop aan het herstel. We werken er nu met een team van twintig mensen, waarvan het leeuwendeel in de productie werkt. Toch zal Bogra nog even een zorgenkind blijven: heel wat klanten hebben afgehaakt uit onvrede met de vorige eigenaars, waardoor we een deel van de markt zijn kwijtgespeeld. We hebben ons als nieuwe eigenaars eerst ‘low profile’ opgesteld, bewust weinig commerciële actie ondernomen en fors geïnvesteerd in kwaliteit. De klanten die we verloren zijn, doen een beroep op andere spelers, maar omdat de markt in Nederland nog niet zo geconsolideerd is en kleinere fabrikanten orders niet altijd tijdig verwerkt krijgen, hebben we intussen onze commerciële cel versterkt om een deel van de koek te heroveren. Onze basis is er weer structureel gezond, we zijn klaar om nieuwe orders van belangrijke klanten aan te kunnen. Gezien de nabijheid van Duitsland, proberen we ook van daaruit orders binnen te halen voor onze Nederlandse vestiging.”
Dom-Tom
STERCK. In welke landen zijn jullie nog actief?
Defever: “Vanuit het besef dat we in België geen tien procent meer kunnen groeien, zijn we op zoek gegaan naar andere markten. Zo werken we bijvoorbeeld al een paar jaar samen met een Zwitserse distributeur, waarbij we het voordeel hebben dat Zwitsers net als Belgen een voorliefde hebben voor ‘geknikte’ kisten van hogere kwaliteit. Via Funico Frankrijk leveren we ook veel aan de zogenaamde ‘Dom-Tom’-regio, de Franse overzeese gebieden (Guadeloupe, Martinique, Frans-Guyana, Réunion en Mayotte). Daarnaast bekijken we ook de mogelijkheden in Scandinavië, vooral in Denemarken en Noorwegen. Die landen opteren doorgaans voor rechte, witte kisten. Wit sluit niet alleen mooi aan bij het witte interieur van de kerken, het is ook de kleur die vergiffenis symboliseert. In principe kan je er alleen in prijs differentiëren, al laten we die markten ook kennis maken met ‘Yellow Pine’. Dat is een houtsoort die dicht aanleunt bij de kisten die ze er doorgaans verkiezen, maar dan zonder ‘knop’ in het hout. Daar werken we nu een aantal testmodellen van uit.”
- 27 miljoen euro geconsolideerde omzet
- 28 miljoen euro verwacht in 2020
- 160 medewerkers, waarvan 105 in België
- 2017 ontstaan van Funico Group
- 123.000 doodskisten op jaarbasis, over alle vestigingen heen
STERCK. Intussen leveren jullie ook kisten voor de Verenigde Naties. Welk verhaal schuilt daarachter?
Defever: “Op een bepaald moment sijpelde hier een offerteaanvraag binnen vanuit Kopenhagen voor twintig kisten, die moesten worden geleverd in Oeganda. De onderneming in kwestie bleek de aankoop van allerlei producten die essentieel zijn voor VN-missies, te behartigen. Op elke VN-missie moet ter plaatse verplicht een container met doodskisten staan: mocht er een soldaat komen te overlijden, laat die kist toe hem op een respectvolle manier terug naar zijn land van herkomst te brengen. Nadat we dit testorder goed hadden geleverd en een grondige keuring van een certificatie-instelling hebben ondergaan, zijn we hiervoor de geprefereerde partner geworden. Nadien zijn er nog twee orders van telkens ruim honderd kisten bij gekomen. Het gaat vooral om functionele kisten die aan belangrijke transporteisen moeten voldoen. Rekening houdend met het feit dat er wereldwijd zo’n zeventig VN-missies lopen, is dit voor ons een belangrijk nieuw segment.”
Een ouder personeelsbestand is niet ideaal als je veranderingsprocessen wil doorvoeren.