Geen enkele sector van de Belgische economie ontsnapt aan de gevolgen van de digitalisering, maar de impact is voor elke sector anders. Voor Bart Steukers, Director Context bij Agoria, is niet de technologie maar de mindset de grootste uitdaging bij digitale transformatie. Een bedrijf dat wil digitaliseren moet tijd en middelen hebben, maar eerst en vooral de mensen meekrijgen.
STERCK. Digitale transformatie is een containerbegrip waarmee we alle kanten uit kunnen. Wat betekent het voor u?
Bart Steukers: “Bij digitale transformatie denken we altijd in drie componenten. In de eerste plaats gaat het over de digitalisering van bedrijfsprocessen met hulpmiddelen als ERP- en CRM-systemen of andere toepassingen. Waar een digitaliseringsproces precies start, varieert en hangt sterk af van de individuele initiatiefnemers.”
STERCK. Kunt daar een praktijkvoorbeeld van geven?
Steukers: “Bij Stas in Doornik, fabrikant van zelflossers en kippers, gaat productieopvolging hand in hand met het digitale systeem. Alle productiebonnen zijn er digitaal gecentraliseerd en daardoor op elk moment te raadplegen. Het uitgangspunt is ‘de medewerker als klant’. De software moet even toegankelijk zijn als de applicaties die medewerkers zelf dagelijks gebruiken. Door de gebruiksvriendelijkheid en eenvoud van de software ging het aanleren vanzelf.”
Bedrijven die niet innoveren, zullen op termijn enkel medewerkers van een gemiddeld niveau behouden.
STERCK. Wat is de tweede component van digitale transformatie?
Steukers: “Dat heeft te maken met digitale innovatie. De Belgische industriële kmo’s zijn in het algemeen meer gericht op de digitalisering van hun processen dan op digitale innovatie. Slechts 4 op 10 heeft al stappen gezet richting digitalisering van het aanbod. Slechts 1 op 10 benut digitale technologie om nieuwe businessmodellen uit te rollen. Een bedrijf als Daikin is actief in de ventilatiesector. Bij een digitale innovatie is er niet langer sprake van het product ventilator, maar verkoopt het bedrijf frisse lucht ‘as a service’. Bij bedrijven met fysieke producten verlopen de ontwikkelingen wat trager, maar evoluties in de richting van diensteninnovatie zoals as-a-servicemodellen geven aan dat ook deze ondernemingen in de richting van digitale diensten opschuiven.”
STERCK. Kan u nog een voorbeeld geven van digitale innovatie?
Steukers: “AVR, oorspronkelijk fabrikant van landbouwmachines en –materiaal, specialiseerde zich in het fabriceren van een volledig gamma van machines voor het telen van aardappelen. Vandaag ontwikkelt AVR digitale toepassingen die data gebruiken afkomstig van landbouwmachines op het veld. Aardappeltelers kunnen zo bijvoorbeeld gerichter planten en bemesten, en dus hun opbrengst en kosten optimaliseren.”
Digitale bedrijfscultuur
STERCK. Wat is de derde component in het verhaal van digitale transformatie?
Steukers: “Dat heeft te maken met de digitale bedrijfscultuur. Het is een thema dat me nauw aan het hart ligt. Bedrijven die hoog scoren op vlak van digitalisering van bedrijfsprocessen én op digitale innovatie scoren ook hoog op de kenmerken van digitale cultuur. Het gaat hierbij over 5 kenmerken: integratie van digitale transformatie in de bedrijfsstrategie, het betrekken en begeleiden van medewerkers bij digitalisering, een gelijktijdige top-down en bottom-upbenadering van digitalisering, de samenwerking met externe digitale partners en de aanstelling van een verantwoordelijke voor digitale transformatie.”
STERCK. Kan u een voorbeeld geven van een onderneming die beroep doet op een digitale partner?
Steukers: “Bij Entrematic, specialist in toegangscontrole, stond men voor de vraag om een productconfigurator zelf te bouwen of in zee te gaan met een digitale partner. De eerste optie vereiste veel manuren, veel interne expertise en een lange ontwikkeltijd. Het bedrijf schakelde daarom partner Hive CPQ in en bouwde een nieuwe productconfigurator, deels op bestaande software. In enkele maanden tijd lag er een product met groter gebruiksgemak.”
STERCK. Colruyt Groep is bekend om zijn digitale bedrijfscultuur. Hoe gaan ze te werk?
Steukers: “Zoals nog andere bedrijven vandaag investeerde de Colruyt Group enorm veel tijd en kosten in de automatisering en digitalisering van haar productiefaciliteiten. Het personeel werd actief betrokken bij het vernieuwen van de Fine Food Meat Factory. Hierbij speelde digitalisering een belangrijke rol: alles in de Fine Food Meat Factory is nu computergestuurd. Zo worden de instellingen van de machines vanuit de kantoren ingegeven. In principe moet een operator enkel nog het juiste product kiezen. Er zit ook een stuk automatische kwaliteitsbewaking in: de kook- en verhittingstijd wordt automatisch berekend en bijgehouden. Eén van de zaken die men nu nog onderzoekt, is het samenbrengen van de data van de machines en robots op één platform om meer inzicht te verwerven in de productie.”
- digitalisering van bedrijfsprocessen
- digitale innovatie
- digitale bedrijfscultuur
Jobcreatie en productiviteit
STERCK. Vaak wordt er verondersteld dat digitalisatie jobs wegneemt: klopt dit of juist niet?
Steukers: “Er verdwijnen uiteraard jobs maar sinds 2015 blijft in de technologische sector de jobcreatie en de productiviteit alleen maar stijgen. Voor elke job die verdwijnt, creëert digitale transformatie 3,7 nieuwe jobs. Momenteel werken er meer dan 312.000 mensen in de technologiesector in België. Drie vijfde is actief in de maakindustrie, twee vijfde in de dienstensector. Tussen begin 2015 en begin 2020 heeft de technologische industrie alles samen voor 19.641 extra banen gezorgd, waarvan 3.744 in de maakindustrie. Tussen nu en 2024 zouden er nog eens 22.000 banen moeten bijkomen.”
STERCK. Hoe kunnen medewerkers de omslag maken naar digitale transformatie?
Steukers: “Dan spreken we toch vooral over levenslang leren. Als ik afstudeer van een universiteit krijg ik als het ware een onderhoudscontract om mee verder te evolueren. Ben ik daar zelf verantwoordelijk voor of kan mijn werkgever hierbij helpen? In feite maakt dit niets uit: we moeten weten dat er voor vrijwel iedereen die werkt verandering op komst is.”
STERCK. Het ontwikkelen van de vaardigheden van medewerkers in een kmo is toch niet altijd evident?
Steukers: “De mogelijkheden om van job of jobinhoud te veranderen, zijn inderdaad vaak beperkt in een kmo. In de toekomst zal de ideale kandidaat het resultaat zijn van cocreatie, niet van rekrutering: de onderneming zal de middelen en duidelijke trajecten moeten aanreiken waardoor de kandidaat kan evolueren. Tegelijkertijd moet de kandidaat gemotiveerd zijn en bereid om tijd te investeren.”
Verantwoordelijkheid en samenwerking
STERCK. Wat moet er dan gebeuren om kmo’s mee te trekken in het digitale verhaal?
Steukers: “Een digitaliseringstraject start met het aanstellen van een verantwoordelijke. Slechts 55% van de bedrijven heeft een verantwoordelijke voor digitalisering maar vaak gaat het om minder dan een halftijdse tewerkstelling. De grootste meerwaarde creëer je bij digitalisering van bedrijfsprocessen door silo’s te doorbreken, processen van verschillende businessunits op elkaar af te stemmen en data te delen. Digitale innovatie vereist een shift naar meer diensten en een andere manier van samenwerking tussen ontwikkeling, productie en sales. Zonder een verantwoordelijke blijven deze voordelen onbenut.”
STERCK. Moet een verantwoordelijke digitalisering uit de eigen onderneming komen?
Steukers: “Dat hoeft niet per se. Bij BMT Aerospace uit Oostkamp trokken ze een externe specialist digitalisatie aan om het digitalisatieproces te versnellen. Eén van zijn verwezenlijkingen is Jobcontrol waarin operatoren voortdurend over de juiste informatie beschikken. Data halen uit machines is één zaak, je hebt altijd nog een terugkoppeling nodig van de werkvloer. Meer en meer komt ook vanuit de klanten de vraag naar procesgegevens, het digitaal paspoort van elk stuk wordt dus belangrijker. Al de datastromen in goede banen leiden was een stevige uitdaging. Om echt van een Industry 4.0 toepassing te kunnen spreken voegde BMT een extra laag toe. Data waren tot nu toe een momentopname, vandaag wordt iedere fractie van een seconde data gegenereerd. Hierdoor ontstaan big data, waaruit specifieke trends worden gedistilleerd.”
STERCK. Wat zijn de belangrijkste valkuilen bij een digitale transformatie?
Steukers: “Al te vaak is er sprake van een top-downbenadering. Een digitale transformatie moet gedragen worden doorheen de ganse organisatie. Niet de technologie maar de mindset vormt de grootste uitdaging bij digitale transformatie. We raden bedrijven aan om te starten met concrete projecten die tastbare resultaten opleveren. Stap voor stap kan men daarna verder werken.”
Sinds 26 maart 2019 telt België 32 fabrieken van de toekomst. Zij investeerden de voorbije vijf jaar in totaal 850 miljoen euro in R&D en creëerden gemiddeld 15% extra tewerkstelling. Deze sterk presterende maakbedrijven kozen ervoor hun competitiviteit te verhogen aan de hand van geïntegreerde transformatietrajecten uit het Factories of the Future-transformatieplan van Agoria en Sirris. Door slim te investeren in de verdere automatisering en digitalisering van hun productieapparaat en in hun medewerkers, verwierven ze een poleposition.
DigiCoach versterkt kmo’s
STERCK. Agoria ondersteunt kmo’s met DigiCoaches: wat is hun meerwaarde?
Steukers: “Het DigiCoach-initiatief ondersteunt bedrijven om in de best mogelijke omstandigheden hun digitale projecten en experimenten op te starten. Bedrijven met digitale uitdagingen en bedrijven met digitale oplossingen brengen we bij elkaar om zo de productiviteit van Belgische ondernemingen te versterken.”
STERCK. Hoe ziet een DigiCoach-traject eruit in de praktijk?
Steukers: “Alles start met een scan: waar staat een bedrijf vandaag? Op basis van die scan zetten we samen een traject uit. Kmo’s kunnen niet alleen een beroep doen op onze mensen maar we stellen ook online methodologieën ter beschikking en we leren netwerken opzetten. We vragen CDO’s – Chiefs Digital Officers – om een gedeelte van hun tijd ter beschikking te stellen van kmo’s in digitale transformatie. Iedereen heeft tenslotte recht op de beste digitale begeleiding.”
Voor elke job die verdwijnt, creëert digitale transformatie 3,7 nieuwe jobs.
STERCK. Is digitale transformatie vooral een verhaal van grote ondernemingen?
Steukers: “Absoluut niet. Een mooie case in dat verband is Unifly, gevestigd op het bedrijventerrein aan de luchthaven van Deurne. Unifly werd in 2015 opgericht met als doel om drones beter in kaart te brengen. Later ontwikkelde Unifly een softwareplatform dat veilig verkeer met bemande maar ook onbemande drones mogelijk maakt. De software laat toe om drones veilig te integreren in het huidige luchtvaartsysteem. Zowel recreatieve als commerciële dronepiloten maken gebruik van de technologie van Unifly. De systemen zijn ondertussen wereldwijd verkocht aan vrijwel alle air traffic control-organisaties. Unifly is op die manier wereldleider in zijn nichemarkt.”
STERCK. China en de Verenigde Staten lijken mijlenver voorop te lopen op diverse terreinen, onder meer op het vlak van artificiële intelligentie. Haalt Europa zijn achterstand nog in?
Steukers: “China en de Verenigde Staten zijn momenteel de voorlopers op vlak van artificiële intelligentie. Europa heeft de afgelopen decennia te weinig ingezet op innovatie en is aangewezen op achtervolgen. Voor Europa komt het erop aan om zelf innoverende producten en diensten te ontwikkelen. Op die manier kunnen bedrijven makkelijker nieuwe mensen aanwerven, want talent trekt talent aan. Zo kom je in een cirkel waar bedrijven het steeds beter en beter zullen doen. Bedrijven die niet innoveren behouden op termijn enkel medewerkers van een gemiddeld niveau.”