Meten is weten: het is een huizenhoog cliché, maar actueler dan ooit. Door het inzetten van slimme meters krijgen bedrijven én particulieren essentiële informatie om hun energieverbruik te beperken. Dergelijke technieken en technologieën waren en zijn de passie van Stefan Grosjean. In 2001 al tot Ondernemer van het Jaar gekroond en twee decennia later nog altijd een vat vol heldere inzichten, die steevast leiden tot ecologisch verantwoorde investeringen. Die etaleert hij zowel in Smappee (producent van slimme energiemeters voor particulieren) als in Snowball, een hub voor startups met een hoge duurzaamheidsfocus.
Het had al héél raar moeten lopen opdat Stefan Grosjean géén ondernemer zou worden. Zijn vader was industrieel ontwerper, zijn moeder verkocht diens creaties in een florerende winkel.
“Pa ontwierp educatief verantwoord speelgoed en kindermeubilair, moeder verkocht die in haar zaak. Creativiteit en duurzaamheid stonden ook bij hen altijd voorop. Ik hoor mijn moeder aan klanten nog altijd uitleggen waarom ze niet-toxische verf gebruikten. Mijn focus op hoogwaardigheid en kwaliteitscontrole, hoe om te gaan met klanten,… heb ik zeker van hen geleerd. Ik heb dat verleden altijd omarmd, refereer er ook steevast naar als ik ergens een presentatie moet geven. Door alles wat je in je leven meemaakt, word je wie je bent. Veel mensen, ook ondernemers, waren vroeger al (on)bewust bezig met wat ze ook vandaag nog doen. Ergens ben je voorbestemd om een bepaald leven te leiden.”
Weekendhulp
STERCK. Waren jouw jeugdjaren vergelijkbaar met die van een doorsnee kind?
Stefan Grosjean: “Neen. We hadden nooit iets te kort, maar ik hielp mijn vader al van jongsaf aan. Hout binnenhalen, schaven, verzagen, vernissen, om dan in het weekend bij klanten mee te helpen om het meubilair of het speelgoed te gaan plaatsen of leveren. Leeftijdsgenootjes gingen naar de sport- of jeugdbeweging, ik werd ook in het weekend ondergedompeld in de mentaliteit van hard werken. Dat heeft me geholpen om later ondernemer te worden, iets wat ik nog altijd heel graag doe. Al vraag ik me soms af hoe het zou zijn om ergens in loondienst een creatieve job uit te voeren, zonder de verantwoordelijkheid die je als bedrijfsleider draagt.”
STERCK. Zou je, als niet-ondernemer, even goed kunnen functioneren?
Grosjean: “Misschien, maar het is één van mijn talenten, dus zou het doodzonde zijn die niet te gebruiken. Ik denk wel eens aan de parabel van de talenten uit het Nieuwe Testament (waarbij Jezus aan drie dienaren één of meer talenten gaf, red.): de ene vermenigvuldigt ze, de andere gebruikt ze maar verliest alles, de derde doet er helemaal niets mee en is eigenlijk de grote verliezer. Ik kan me niet inbeelden plots niet meer te ondernemen: als ondernemer heb je een bepaalde rol te spelen, draag je ook verantwoordelijkheid naar je medewerkers toe. Gebruik je je talenten niet, dan schakel je jezelf uit en plaats je jezelf zelfs voor een stuk buiten de maatschappij. Mijn talenten liggen overduidelijk in de technische wereld.”
STERCK. Dat vertaalde zich naar studies industrieel ingenieur en naar het ondernemerschap, maar je had even goed piloot kunnen worden?
Grosjean: “Na te zijn afgestudeerd en mijn militaire plicht te hebben vervuld, heb ik nog twee jaar les gevolgd om lijnpiloot te kunnen worden. Alleen: ik had op dat moment met Energy ICT al mijn eigen bedrijf. Toen de examens voor de deur stonden, besefte ik dat ik mijn bedrijf niet kon en wou laten schieten voor de luchtvaart. De liefde voor techniek heeft er wel altijd ingezeten. Ik bouwde destijds ook luidsprekerkasten en lichtinstallaties voor dj’s, stuurde die automatisch aan via een pc-programma, … We spreken over medio jaren tachtig, een periode waarin zoiets lang niet zo evident was als het vandaag is.”
In een ideale wereld wil Stefan Grosjean graag nog andere spraakmakende projecten verwezenlijken. “We zouden de efficiëntie van windmolenparken op zee nog kunnen verhogen door in te zetten op kite-energie. Als de op zee opgewekte stroom ineens in waterstof wordt opgeslagen, hoeven we geen batterijen meer te zetten, kunnen vliegtuigen met die waterstof de lucht in, ook auto’s kunnen op die nieuwe brandstof rijden. Dit is echt een manier om onze planeet te redden. We hoeven geen tekorten aan stroom te hebben, die stroom zal bovendien ook goedkoper zijn.”
Energiemanagement
STERCK. Hoe ben je destijds met Energy ICT gestart?
Grosjean: “Nadat ik in juni 1986 afstudeerde, ging ik aan de slag om voor een energiebedrijf een groot project uit te voeren: ik moest software ontwikkelen die toeliet om de energiemeters bij grote bedrijven van op afstand te lezen, zodat de facturatie automatisch én sneller kon gebeuren. We waren daar een echte pionier in. We hebben dat uitgebouwd en er een aparte businessunit voor ontwikkeld, tot mijn werkgever die afdeling verkocht aan een andere partij. Ik vond het zonde van al de energie die ik erin had gestoken en besliste in 1991 mijn eigen bedrijf op te starten, dat zich focuste op energiemanagement.”
STERCK. Wat deed Energy ICT precies?
Grosjean: “We legden ons toe op het overzichtelijk in kaart brengen van de grootste energievreters binnen bedrijven, zodat onze klanten de elektriciteitsfactuur gericht konden laten zakken. We hebben daarvoor zelf de hard- en software ontwikkeld. Het werd een succes, ook omdat ik intussen bij Vlerick een MBA bedrijfsbeheer had gevolgd. Ik werkte met duidelijk afgelijnde doelstellingen die ik tegen een bepaalde deadline gerealiseerd wou hebben. Japanse Daruma-poppen herinnerden me aan mijn ambities: bij deze poppen zijn de ogen nog niet ingekleurd. Je mag het eerste oog inkleuren als je een bepaalde wens of intentie formuleert. Pas als je die geconcretiseerd hebt, mag je het andere oog intekenen.”
STERCK. Waarom verkocht je het bedrijf uiteindelijk aan Elster?
Grosjean: “We waren uitgegroeid tot een bedrijf van 150 mensen, dat ook internationaal heel sterk stond, maar werkten op een bepaald moment aan verschillende snelheden. We hadden de schaalgrootte om grote projecten te blijven doen, maar moesten tegelijk ook bestaande systemen onderhouden, terwijl we anderzijds wilden blijven innoveren. Door groter te worden, kan je minder innoveren, moet je meer aandacht hebben voor structuren. Dat ging wat ten koste van de dynamiek. Daarom leek het me beter het bedrijf te verkopen aan een grotere organisatie. Helaas schiet er vandaag van Energy ICT maar weinig meer over. Dat heeft vooral te maken met de beursgang van Elster, waardoor de prioriteiten veranderden. Dat heeft me wel gefrustreerd, ja. Daarom heb ik beslist mijn huidige bedrijven nooit te verkopen.”
STERCK. Na Energy ICT ben je gestart met Smappee. In hoeverre verschillen beide bedrijven van elkaar?
Grosjean: “Waar Energy ICT zich richtte op grotere bedrijven en kmo’s, focust Smappee zich in eerste instantie op particulieren. De missie van Smappee is om met een slimme, betaalbare oplossing burgers inzicht te geven in hun energieconsumptie, zodat ze zich gestimuleerd voelen om dat te laten dalen. De moeilijkheid bij het uitdenken van het systeem bestond erin de oplossing zo simpel mogelijk te houden, zodat iedereen het snel snapt. Dergelijke eenvoudige systemen zijn vaak complex om te ontwerpen. Dankzij de technologische vooruitgang zijn we daarin geslaagd, dankzij het almaar grotere bewustzijn bij de mensen omtrent de klimaatverandering valt het ook in de smaak.”
Gebruik je je talenten niet, dan plaats je jezelf voor een stuk buiten de maatschappij.
Buitenland
STERCK. Hoe belangrijk was het om met Smappee snel internationaal te gaan?
Grosjean: “We zijn begonnen in oktober 2012, op een moment dat energiebewustzijn bij het gros van de bevolking nog een ver-van-mijn-bedshow was. Pioniers pikten het wel op, maar de kritische massa in België was nog lang niet groot genoeg. Bovendien werd onze innovatie al snel gekopieerd, waardoor het nodig was om sneller te groeien en een bredere markt aan te spreken. Dat vergt veel kapitaal, omdat je ook moet investeren in een capabel team dat je kan ondersteunen. Om een crew van tien mensen te onderhouden, heb je al snel 2 miljoen euro nodig. We hebben in eerste instantie onze buurlanden bewerkt, maar hebben via e-commerce al producten verkocht in 96 landen. Europa en de Verenigde Staten vertegenwoordigen veruit de grootste afzetmarkten. In de VS, Zuid-Afrika, het Midden Oosten … werken we met eigen ‘business developers’.”
STERCK. Hoe heb je die internationale expansie aangepakt?
Grosjean: “De eerste uitdaging ligt in de designfase: je moet een product zodanig ontwerpen dat het overal ter wereld inzetbaar is. We hebben het exportpotentieel eerst getest door in verschillende landen met webshops uit te pakken en konden zo, in een tijdspanne van drie tot vier jaar, via e-commerce al een mooie basis leggen. Op basis van die cijfers konden we de markten benoemen die het meest ‘rijp’ waren voor ons product, om daar dan met een partner te werken en in de iets belangrijker landen met ‘business developers’. Die mensen krijgen uiteraard ondersteuning van de mensen op ons hoofdkantoor. De Europese markt pakken we vanuit België aan. Momenteel zijn we op zoek naar mensen die de Scandinavische en de DACH-markt (Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland) kunnen bewerken.”
Snowball
STERCK. Vorig jaar verhuisde Smappee naar Snowball, een gloednieuwe cleantech hub waarvoor je zelf de bouwheer was. Waarom is dit project zo belangrijk?
Grosjean: “Smappee is geen eigenaar van Snowball, het is één van de bedrijven die er ruimte huurt. Smappee huist in dit gebouw omdat we op zoek waren naar een ruimte met meer flexibiliteit. We hadden nood aan een bureau waar veel mensen creatief en rustig kunnen werken. Die vind je niet zo vaak binnen het bestaand bedrijfsvastgoed. In deze buurt heb je vooral oude textielfabrieken met veel loodsen en beperkte kantoorruimte, of kantoren met weinig logistieke mogelijkheden. We wilden onze intrek nemen in een modern gebouw dat wél aan onze behoeften voldeed én tegelijk illustreert waar we voor staan: duurzaam en rationeel energieverbruik. Deze site is een soort pilootproject, of een labo dat allerlei vernieuwende technologieën demonstreert (zie kaderstukje). Snowball staat ook open voor andere bedrijven. Dat zijn bij voorkeur startups of scale-ups die zich eveneens toeleggen op ecologisch verantwoorde oplossingen. Een samenwerking met Smappee kan voor die bedrijven, maar het is zeker geen noodzakelijke voorwaarde om zich er te mogen vestigen. Dat kunnen producenten van duurzame oplossingen zijn, maar bijvoorbeeld ook firma’s die door middel van software, artificiële intelligentie of big data hun groene identiteit illustreren.”
Snowball, sinds vorig jaar de nieuwe thuis van Smappee en een aantal startups, is een schoolvoorbeeld van intelligent gebruik van alternatieve nutsvoorzieningen. Grosjean: “Buiten staat een enorm grote batterij, die de hele site én het elektriciteitsnet ondersteunt bij tekorten of pieken in de stroomvoorziening. We beschikken over veertig laadpalen om elektrische auto’s op de traditionele, tragere manier op te laden. Daarnaast vind je hier ook DC-laadpalen van 350 kW, waarmee e-wagens binnen het kwartier opgeladen zijn om tot 400 km ver te rijden. Dat is uniek voor de Belux. Ook particulieren mogen hier hun auto komen opladen. Wanneer er overschotten aan zonnestroom zijn, verlagen we de prijs om te laden en laten we dat weten aan onze regelmatige klanten. Terwijl ze laden, kunnen ze iets nuttigen in het restaurant, sporten in de fitness, een bureau in de coworking-ruimte gebruiken of afspreken met klanten en een vergaderruimte huren. Snowball is goed gelegen, geeft visibiliteit aan de aanwezige bedrijven, beschikt over voldoende parking en is gemakkelijk toegankelijk door de nabije op- en afrit van de E17.” Het gebouw is een vat vol vernieuwende technologieën, onder meer om alles te verwarmen en te koelen. “Via Smappee-technologie controleren we ook permanent verlichting, koeling en verwarming, zodat we die zaken op de meest energiezuinige manier kunnen aansturen. We werken samen met Howest en UGent, omdat het de bedoeling is om alles wat we uit de klimatologische aansturing van dit gebouw leren, te projecteren op toekomstige kantoorrealisaties.”
STERCK. Blijf je Smappee sowieso zelf besturen?
Grosjean: “Ja, die les heb ik na Energy ICT wel geleerd. Het kan dat ik op termijn een externe CEO aanstel om de operationele zaken te behartigen, maar het is toch mijn ambitie om dit zelf nog tien jaar te doen. Sowieso zal ik zelf altijd mee de teugels in handen blijven houden. Zo kan ik controleren of we niet té groot worden en niet té snel groeien, anders verlies je dynamiek en flexibiliteit omdat je alles te veel moet gaan kanaliseren in structuren.”
STERCK. Welke zakelijke ambities koester je nog?
Grosjean: “Ik wil graag meehelpen aan de uitbouw van een consortium van complementaire bedrijven. Dat kunnen ondernemingen zijn die binnen Snowball gevestigd zijn, maar dat hoeft niet per se. Dankzij zo’n partnership kunnen ondernemingen zelfstandig groeien op basis van hun individuele dynamiek, maar ook door gebruik te maken van synergieën. Daarnaast investeer ik graag in startups, zoals het Antwerpse Zapfloor HQ, een managementplatform voor businesscenters en ‘coworking spaces’. Zij kunnen meegenieten van mijn expertise, terwijl ik ook van hen bijleer, zoals bijvoorbeeld hoe social media te gebruiken. Tien jaar geleden stapte ik ook in Eyesee, een Gents bedrijf dat op basis van ‘eyetracking’ en analyse van gezichtsexpressie de efficiëntie van commerciële communicatie doorgrondt. Omdat ze enorm gegroeid zijn en ik het gevoel heb dat mijn taak volbracht is, heb ik mijn aandelen recent verkocht.”
Door groter te worden, kan je minder innoveren en moet je meer aandacht hebben voor structuren.
Antarctica
STERCK. Je sprak een aantal jaren geleden de ambitie uit om ooit naar de maan of naar Mars te willen reizen. Hoe zit het met die plannen?
Grosjean: “Dat was vooral beeldspraak, al ben ik wel een atypische reiziger. Zo ging mijn huwelijksreis in 1997 bijvoorbeeld naar de Noordpool. Andere alternatieve bestemmingen, zoals Antarctica en Patagonië, staan nog op mijn bucket list. Dat illustreert vooral mijn nieuwsgierigheid, de drang om constant nieuwe dingen te ontdekken. Dat doe ik nooit roekeloos, vooraf schat ik altijd grondig de risico’s in. Dat zou elke ondernemer overigens moeten doen: spring nooit zomaar in een gat, maar verken eerst grondig de markt en begin dan pas iets uit te bouwen. Vooraf goed research verrichten, is cruciaal.”
STERCK. Hoe beleef je de huidige coronacrisis?
Grosjean: “De lockdown was een periode waarin we geen of amper omzet draaiden, want onze producten raakten niet geïnstalleerd en bestellingen werden uitgesteld. Dankzij de buffer die ik in het verleden heb opgebouwd, hebben we gelukkig niet te maken met liquiditeitsproblemen, maar ik kan me inbeelden dat dit voor veel andere ondernemers wel een immense uitdaging wordt. De ondersteuningsmaatregelen van de overheid zijn lovenswaardig, maar kunnen nooit volstaan om alle gaten te dichten. De banken zouden hun verantwoordelijkheid moeten opnemen, maar schieten schromelijk te kort.”
Onze site is een soort pilootproject, een labo dat allerlei vernieuwende technologieën demonstreert.
STERCK. Wat verwijt je hen?
Grosjean: “Ik ben extreem teleurgesteld in hoe bepaalde banken met deze crisis omgaan. Ze hebben van de ECB (Europese Centrale Bank) centen gekregen om in de economie te investeren, maar stellen zich erg stug op tegen ondernemers die liquide middelen willen vrijmaken. Daardoor dreigen bedrijven terecht te komen in een vicieuze cirkel van te weinig cashflow en problemen om facturen te betalen, wat nefast is voor onze economie. Het is een lot dat vooral kmo’s beschoren is, en net dat groot aantal kleinere bedrijven is de ruggengraat van ons economisch bestel. Het is meer dan ooit absoluut noodzakelijk dat onze financiële instellingen bedrijven de nodige ademruimte gunnen, zodat ze een toch vrij lange periode met een fel gereduceerde omzet de baas kunnen door een financiering op lange termijn.”