Zoals data het ‘nieuwe goud’ zijn, groeit water steeds meer uit tot het ‘blauwe goud’: iets om te koesteren, want het wordt steeds schaarser. Vanuit dat besef richtte Vlaanderen in 2010 Vlakwa (Vlaams Kenniscentrum Water) op, een team van intussen acht mensen dat ook ondernemingen begeleidt bij hun ambitie om zuiniger én slimmer met water om te springen.
Vlakwa helpt bij het opzetten van partnerships tussen ondernemingen, onderzoekers en de overheid, voor de implementatie van wateroplossingen. Dat gebeurt op drie manieren.
Strategisch coördinator Dirk Halet: “Ten eerste is er de systeemfocus: daarbij gaan we op zoek naar de grondoorzaken van de uitdagingen rond waterbeschikbaarheid en -kwaliteit. Van daaruit werken we aan gerichte oplossingen die we via innovatieve demoprojecten in de praktijk brengen. De leerlessen uit die projecten leveren dan weer de kennis over de technische en wetgevende randvoorwaarden om dergelijke projecten op grotere schaal uit te rollen. Dat leidt tot nieuwe businessconcepten waarmee bedrijven concreet aan de slag kunnen.”
Socio-economische studie
STERCK. Hoe is bij ondernemers het besef over de noodzaak van waterbesparende maatregelen gegroeid?
Dirk: “We hebben in het verleden intussen al drie keer (2013, ’16 en ’20) een socio-economische studie over het belang van water in Vlaanderen uitgevoerd. Die geeft onder meer inzicht in welke waterbronnen ondernemers gebruiken en wat ze betalen voor de intake en de zuivering. Toen we de resultaten van de eerste studie bekend maakten, zijn heel veel bedrijfsleiders geschrokken over hun intense gebruik van leiding- en grondwater. Ze zijn zich vervolgens terecht gaan afvragen of ze die (hoge) waterkwaliteit wel nodig hadden voor elk van hun processen, en wat ze eventueel konden doen om periodes van langdurige droogte te overbruggen. Het bewustzijn dat waterbeschikbaarheid niet per se gegarandeerd is, sijpelde snel binnen, zeker ook door de droge zomers van de afgelopen jaren. Dat leidde tot heel veel cases met oplossingen om waterverbruik terug te dringen, de juiste bronnen in te zetten voor de juiste toepassingen en de mogelijkheden voor hergebruik te evalueren.”
Het belang van partnerships om lokaal zo goed mogelijk met water om te gaan, kunnen we niet genoeg benadrukken.
STERCK. Welke stappen zijn gezet inzake het optimaliseren van de waterkwaliteit?
Waterinnovator Veerle Depuydt: “In 2021 begon Vlaanderen met de uitvoering van het Wezer-arrest. Dit arrest, dat er kwam als ‘vertaling’ van de Europese Kaderrichtlijn Water naar de Vlaamse situatie, stipuleert dat de overheid de goedkeuring van een project of lozing weigert, als die de waterkwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater doet achteruitgaan. Kortom: de normen worden almaar strenger, het ecologisch aspect zit steeds meer aan het stuur bij nieuwe economische ontwikkelingen. Bedrijven zitten hierdoor meer en meer op een punt dat het afvalwater zover wordt gezuiverd, dat het niet meer logisch is om het te lozen, maar ze het beter kunnen hergebruiken.”
STERCK. Reikt de overheid daarvoor ook de juiste instrumenten en ondersteuning aan?
Veerle: “Absoluut. De overheid beseft maar al te goed dat de drempel en het prijskaartje voor de implementatie van bepaalde technieken voor hergebruik, zoals membraantechnologie, nog aan de hoge kant zijn. Daarom kunnen zowel kmo’s (30 à 50% van de investeringskost) als grotere bedrijven (24 tot 40%) financiële steun krijgen via de VLAIO Ecologiepremie+. Vaak trekt hen dat over de streep. Anderzijds is elke liter water die bedrijven niét gebruiken, nog altijd de duurzaamste. Daarom biedt de Vlaamse overheid 300 gratis waterscans aan voor kmo’s. Willen bedrijven een uitgebreide scan inclusief een economische berekening (bijvoorbeeld over wat er concreet nodig is om hemelwater in hun productie te gebruiken), dan springt de overheid bij voor 80% van de kosten van de scan (grootteorde 1.500 euro).”
Dirk: “Een waterscan is zeker nuttig; nog beter is het om die oefening om de zoveel tijd te herhalen. Zo zie je, zelfs als er al bepaalde investeringen zijn gebeurd, waar nog verbeteringen mogelijk zijn. Sowieso is zo’n scan erg leerrijk om de watervraag en het -aanbod in kaart te brengen, te zien waar je welke watertypes gebruikt en hoe je alternatieve bronnen kan inzetten.”
Hoge hergebruiksgraad
STERCK. Tot welke winsten kan dat leiden?
Veerle: “Grote ondernemingen hebben al veel inspanningen geleverd, tot onze tevredenheid zien we intussen ook steeds meer kmo’s op de kar springen. Zo investeerde de groente- en fruitversnijderij Allgro (Sint-Lievens-Houtem) in een nieuwe afvalwaterzuiveringsinstallatie, die toelaat om 70% van dat water te hergebruiken. Zo konden ze hun drinkwatervraag met 70% inkrimpen. In Ninove gebruikt wasserij Celco het hemelwater dat op de daken van andere bedrijven (gelegen op het industrieterrein in de Mallaardstraat) valt, om het te zuiveren tot waswater. Dit is een mooi voorbeeld van water delen.”
STERCK. Het project in Ninove maakt duidelijk dat er ook over de bedrijfsmuren heen mooie opportuniteiten te rapen vallen.
Dirk: “Dat is ook de doelstelling van de Proeftuinen Droogte, die kaderen binnen de Blue Deal van de Vlaamse Regering. Minder verharding, meer ‘vernatting’ en maximaal circulair watergebruik vormen de belangrijkste aandachtspunten.In totaal lopen er nu 32 dergelijke proeftuinen, 11 daarvan kregen in november 2022 nog een subsidie. Het belang van partnerships om lokaal zo goed mogelijk met water om te gaan, kunnen we niet genoeg benadrukken. Een mooi voorbeeld daarvan is het Wasco-project in Edegem en Mortsel. Hierbij is een waterbuffer aangelegd onder één van de nieuwe appartementsblokken. Die buffer verzamelt het hemelwater van het naburige industrieterrein en is ook een oplossing om eventuele wateroverlast in de naburige wijk aan te pakken. Bedrijven kunnen het hemelwater gebruiken voor hergebruik, maar het grootste volume wordt opgezuiverd tot kraanwater voor de nieuwe woningen.”
Veerle: “Ook het Suikerpark in Veurne is een mooie case. De verschillende partners (projectontwikkelaar ION, Veurne Snack Foods, Colruyt Group, intercommunale WVI, Sura-Impact, Water Experts, Vlakwa, Stad Veurne en het drinkwaterbedrijf Aquaduin) zetten met WASCO Suikerpark (Water Service Company) een unieke samenwerking op waarbij ze, op een gebied van 49 ha, maximaal inzetten op het lokaal vasthouden en hergebruiken van water. Daarbij respecteren ze ook de zorgplicht voor de natuur: het waterniveau in de buffers moet altijd op peil blijven, zodat moeras- en watervogels er hun broed- en verblijfplaats kunnen houden. Wateroverschotten zijn inzetbaar voor de industrie en voor de woonentiteiten.”
STERCK. Klinkt allemaal veelbelovend, maar hoe begin je aan zoiets?
Dirk: “Het klopt dat er, bij de voorbereiding van zo’n ‘groenblauw’ project, heel wat sluitende afspraken nodig zijn. Binnen het Interreg NEREUS-project zijn modelsamenwerkingsovereenkomsten uitgewerkt die als juridische basis voor het uitwisselen van waterstromen dienen. Die overeenkomsten zijn modulair en in eerste instantie bedoeld om de betrokken partijen inzicht te geven in de diverse aspecten waarover ze het eens moeten worden. Zeker op lange termijn is dat duurzaam en rustgevender dan zomaar in zee te gaan op basis van een relatief ‘blinde’ overeenkomst. Eerst is het natuurlijk zaak om te weten waar er mogelijkheden tot samenwerking zijn. Er zijn verschillende tools beschikbaar die bedrijven ondersteunen om vraag en aanbod van verschillende waterstromen in hun omgeving inzichtelijk te maken. De in maart dit jaar gelanceerde WaterAtlas, is daar een goed voorbeeld van.”
Vlaamse specialisten in watertechnologie krijgen regelmatig de vraag om hun oplossing in het buitenland te gaan voorstellen.
Gezamenlijke voordelen
STERCK. Welke evolutie hopen jullie over pakweg vijf jaar te zien inzake slim water(her)gebruik?
Veerle: “Het is mooi om vast te stellen dat bedrijfsleiders de beschikbare tools inzetten om, over hun bedrijfsmuren heen, mogelijkheden voor potentiële waterwinst aan te boren. Idealiter maken ze in de toekomst meteen de reflex om, bij de finetuning van hun eigen watervragende processen, met omliggende bedrijven of partners samen te zitten om gezamenlijke voordelen te realiseren.”
Dirk: “We mogen gerust stellen dat we op dat vlak goed bezig zijn. Vlaamse specialisten in watertechnologie krijgen, na deelname aan een buitenlands evenement, regelmatig de vraag om hun oplossing in pakweg Scandinavië of de Verenigde Staten te gaan voorstellen. We mogen ons dus echt wel van dat juk van bescheidenheid ontdoen.”