Zoveel méér dan stenen op elkaar zetten

Ja, de bouw is een prachtige sector. Ja, het is ongelooflijk wat er in deze branche allemaal mogelijk is. Tegelijk kampt deze ‘motor van de economie’ met een karrenvracht aan uitdagingen. Sterck hield de vinger aan de pols van Pedro Pattyn en Jan Libeer, respectievelijk voorzitter en algemeen directeur van Embuild West-Vlaanderen.

Sinds september 2022 gaat de vroegere Confederatie Bouw door het leven als Embuild. De werking van de beroepsorganisatie is hetzelfde gebleven: serviceverlening, opleidingen én belangenbehartiging. Zeker dat laatste komt in een verkiezingsjaar, waarin de sector het niet onder de markt heeft, extra bovendrijven.

STERCK. Als we de huidige conjunctuur met een weerbericht zouden vergelijken, wat is dan het klimaat voor onze bouwbedrijven?

Pedro Pattyn: “Bewolkt en regenachtig. Zeker de residentiële bouw krijgt klappen, wat extra problematisch is omdat net in dat segment de nood aan nieuwe woningen het grootst is. Als sector zijn we ook helemaal klaar om daarop in te spelen, helaas zijn er nogal wat factoren die op de rem gaan staan, met het vergunningenbeleid en het weer als grootste obstakels. De gestegen rente, hoge materiaalprijzen en de quasi onophoudelijke regen in het voorjaar hebben veel bouw- en infrastructuurwerken parten gespeeld.”

Jan Libeer: “Daarnaast is er bij kandidaat-kopers veel onzekerheid over maatregelen die de sector al dan niet ondersteunen. Zo geldt nog tot eind 2024 een verlaagd btw-tarief van 6% voor sloop en heropbouw van een enige of eigen woning, maar het is koffiedik kijken wat het volgend jaar zal worden. Als we dan weer naar 21% btw zouden springen, krijg je een bijna onhoudbare situatie. Tegelijk dringen zich heel veel renovatiewerken op, onder meer aan wegen en openbare infrastructuur zoals scholen. We hopen dat gemeenten en steden daar tijdens de volgende legislatuur extra aandacht aan zullen besteden. Nu hebben vooral kleinere bouwondernemingen die zich met afwerking bezig houden (schilders, vloerders,…) het hard te verduren.”

Woonbeleid

STERCK. Vooral in de steden blijkt de woonbalans helemaal scheef te zitten…

Jan: “Uit de Vlaamse Woonbalans, een instrument dat door Embuild is gecreëerd om de betaalbaarheid van wonen in te schatten, blijkt dat zeker alleenstaande huurders in gemeenten en steden zich in een gevarenzone bevinden. Zij zien meer dan de helft van hun inkomen opgaan aan woonlasten, zoals huur en energiekosten. Zeker in stedelijke centra hebben ook tweeverdieners het erg lastig: de vergunningenproblematiek, weinig beschikbare ruimte, de aangroei van huishoudens, het overstromingsrisico, duurdere bouwmaterialen, de tijdrovendheid van verdichtingsprojecten… Stuk voor stuk dragen die factoren bij tot een dreigende wooncrisis.”

Pedro: “Een doortastend woonbeleid is meer dan ooit cruciaal, zeker gezien we allerminst een reserve aan beschikbare woningen hebben. We tellen in Vlaanderen 2,93 miljoen huishoudens en 3,4 miljoen woningen, maar daarvan zijn er 476.000 zonder domicilie (studentenkoten, frictieleegstand, tweede verblijven…). Tegen 2035 komen er 239.000 huishoudens bij en zullen 240.000 woningen rijp zijn voor de sloop, omdat ze in slechte staat verkeren en een hoge leeftijd hebben. Alles bij elkaar zullen er dus zowat een half miljoen nieuwe of heropgebouwde woningen nodig zijn.”

Jan: “Het zorgt nu al voor een oververhitting van de huurmarkt: de massale vraag en het relatief beperkte aanbod zorgen ervoor dat verhuurders hun prijzen optrekken. Zeker voor alleenstaande huurders is dat een harde noot om kraken.”

STERCK. Waartoe roepen jullie de nieuwe regering op in jullie memoranda?

Pattyn: “Ten eerste pleiten we voor duurzaam en betaalbaar wonen. Secundo hopen we dat de overheden hun investeringen in bouw en infrastructuur verhogen. Nu bedraagt het investeringsvolume 2,7% van het bruto binnenlands product, op termijn zou dat naar 4% moeten gaan. Dat zou ook uiterst zinvol zijn, want dat verdient zichzelf terug. Punt drie is goede antwoorden op de blijvende arbeidskrapte vinden: de uitdaging bestaat erin om iedere Belg die kán werken, ook effectief aan het werk te krijgen en dat aan te vullen met gerichte economische migratie.”

Een doortastend woonbeleid is meer dan ooit cruciaal, zeker gezien we allerminst een reserve aan beschikbare woningen hebben.

Jan: “Er zouden ook passende oplossingen voor jonge bouwers moeten komen. Vaak zien zij de steun van de vorige generatie wegvallen, omdat die ook haar centen nodig heeft, onder meer om de factuur van het verblijf in een woonzorgcentrum te betalen. Tegelijk zijn banken strenger geworden: om hun risico’s binnen de perken te houden, verlangen zij een grotere eigen inbreng van de bouwheer. Voeg daar nog de renovatieverplichting bij aankoop van een bestaande woning aan toe en je begrijpt waarom veel mensen nogal wat schrik hebben om zich aan een bouwproject te wagen.”

STERCK. De arbeidskrapte leidt soms tot sociale fraude en oneerlijke concurrentie. Hoe wapent de sector zich tegen dergelijke praktijken?

Pedro: “Samen met een dozijn andere partners, hebben we onlangs een tweede PEC (Plan voor Eerlijke Concurrentie) opgesteld. Daarin stellen we op nationaal, Benelux- en Europees niveau 26 maatregelen voor die toelaten om te streven naar transparantie en correct werken, ook met arbeiders en/of aannemers van buitenlandse origine. Een goede samenwerking en communicatie staan daarbij centraal.”

Jan: “De sector is uitermate gereguleerd, maar vaak halen alleen bepaalde malafide praktijken de media, waardoor een foute perceptie over de bouw is ontstaan. Net daarom ijveren we onder meer voor geschikte (gedigitaliseerde) tools voor inspectiediensten, herzieningen van bepaalde (veiligheidsgerelateerde) wetten, initiatieven tegen schijnzelfstandigheid en schijnwerknemerschap, enzovoort. De SIOD (Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst) is gelast met de verdere opvolging van de uitvoering van het PEC.”

Hoog weerverlet

STERCK. Wat doet Embuild om (jonge) aannemers te ondersteunen?

Pedro: “Iedereen voelt dat bouwen duurder wordt, maar die winst gaat niet naar de aannemers. Het is geen toeval dat velen onder hen aandringen op uitstel van betaling van btw en sociale lasten. Dit jaar alleen tellen we in België meer dan 1000 faillissementen in de sector, onder meer omdat veel kleinere bedrijven niet over een buffer beschikken om een slechtere periode te overbruggen.”

Aannemers moeten zich door een enorme berg administratie worstelen.

Jan: “Dat bewijst hoe belangrijk het is dat we (jonge) aannemers op de meest uiteenlopende manieren ondersteunen. Opleiding is essentieel in dat plaatje. Het gaat dan niet alleen om technische vormingen, maar ook coaching in kostenbeheer, management en allerlei andere thema’s die met de groei van een bedrijf te maken hebben. Een onderneming starten is tegenwoordig poepsimpel, maar zeker onervaren jonge starters ervaren al snel dat bouwen zoveel méér inhoudt dan louter stenen op elkaar zetten. Het aantal verplichte opleidingen is gigantisch.”